Haqqinda.az

Tez-tez, az-az qidalanmaq maddələr mübadiləsini sürətləndirdiyi kimi, yavaş yeməyi də təmin edər. Ac qalmaq və pay atlamaq, bir sonrakı payda həm sürətli həm də çox yemək yenililməsinə səbəb olar.

Kilo çoxluğu olanlar ümumiyyətlə pay atlayaraq, heç bir şey yeməyərək nəticə əldə etməyə çalışar. Belə bir davranış, bədəni aclıqdan ölmə çaxnaşmasına sürüyər və qıtlıq rejiminə keçən maddələr mübadiləsi yavaşlayar, yağ yandırmaq yerinə yenilən hər qidanı yağ şəklində yığılır. Bu səbəblə başda nahar olmaq üzrə əsla pay atlanılmaması və 2.5 – 3 saatlıq aralıqla qidalanmaq lazımdır.

Dünya Sağlamlıq Təşkilatının sağlamlıq hesabatında köklük, “bədəndə çox miqdarda yağ yığılması nəticəsində ortaya çıxan və mütləq müalicə edilməsi lazım olan bir sağlamlıq problemidir” olaraq təyin olunur. Həddindən artıq qida alışı, qeyri-kafi fiziki fəaliyyət, varislik, noroendokrin faktorlar, psixoloji problemlər, cinsiyyət, təhsil səviyyəsi, evlilik, doğum sayı, siqareti buraxma, spirt istifadəsi kimi faktorlara bağlı olaraq inkişaf edən köklük tək başına olduğu kimi komplikasyaları ilə də həyat müddətini qısaldan və həyat keyfiyyətini salan ciddi bir xəstəlikdir.

Komplikasyar arasında ilk ağla gələnlər: Ürək-damar xəstəlikləri, hipertansiyon, şəkər xəstəliyi, bəzi xərçəng növləri, tənəffüs narahatlıqları, qaraciyər yağlanılması, öd kisəsi xəstəlikləri, oynaq xəstəlikləri, aybaşı nizamsızlıqları, sonsuzluq… şəklində sıralana bilər.

Çağımızın bu əhəmiyyətli sağlamlıq problemini həll etmək üçün nə etməliyik?
Hər gün qəzet, jurnal, televiziya, internet kimi kütləvi informasiya vasitələrində onlarla “şok diyetlər” ilə qarşılaşırıq. Ümumi qanunları bənzər olmaqla birlikdə diyet mütləq “adama xüsusi” olaraq hazırlanmalıdır. Çünki hər kəsin maddələr mübadiləsi fərqliliklər göstərir, eynilə barmaq izi kimidir. Digər tərəfdən kilo çoxluğu olanlar ümumiyyətlə ac qalaraq, pay atlayaraq, heç bir şey yeməyərək nəticə əldə etməyə çalışır. Belə bir davranış, bədəni aclıqdan ölümlə çaxnaşmasına sürüyər və “qıtlıq” rejiminə keçən maddələr mübadiləsi yavaşlayar, yağları əritmək yerinə yeyilən hər qidanı yağ şəklində yığma yoluna keçər. Buna qarşılıq tez-tez, az-az qidalanmaq maddələr mübadiləsini sürətləndirdiyi kimi, yavaş-yavaş yeməyi də təmin edər. Ac qalmaq və pay atlamaq, bir sonrakı payda həm sürətli həm də çox yemək yeyilməsinə səbəb olar. O səbəblə başda nahar olmaq üzrə əsla pay atlanılmamalı, 2.5 – 3 saatlıq ara ilə qidalanmaq lazımdır.

Qatı marqarin, kərəyağı, krem, mayonez, cipslər, souslar, çərəzlər kimi enerji dəyəri yüksək, amma heç bir bəsləyici dəyəri olmayan yağlı yeməklərdən, qızartma və qovurmadan ola bildiyincə qaçmaqda fayda var. Terkibi şəkər və şəkərdən ibarət qidalar (bal, cem, bəhməz, hazır meyvə suları, qazlı içkilər, şirinlər ve s.) qana tamamilə və sürətlə qarışarlar. Pankreastan salınan insulin hormonu ilə qan şəkəri düşər və təkrar şirin yemə istəyi artar. Bu səbəbdən şəkər və şəkər tərkibli qidalar qan şəkərində ani dalğalanmalara gətirib çıxararlar. Halbuki şəkər dadından imtina edə bilməyənlər üçün çıxarılan, şəkər yerinə istifadə edilə bilən, eyni dadı verə bilən, sağlamlıq baxımından qorxusu olmayan, aşağı kalorili və ya kalorisi olmayan süni dadlandırıcılar ilə qan şəkərindəki dalğalanmaları və şirin istəyini ortadan qaldırmaq mümkün ola bilər.

Suyun; alınan qidaların həzmindən, metabolik tullantıların çölə atılmasına qədər hər mərhələdə çox əhəmiyyətli vəzifələri olur. Bu səbəblə gündəlik maye istehlakı artırılmaq lazımdır. Qatqısız, ən yaxşı həll edici su olduğu üçün gündə 8-10 stəkan su içilməsi tövsiyə edilir. Diyet edərkən çay, qəhvə, bitki və meyvə çaylarını şəkərsiz ya da heç olmasa süni dadlandırıcılar ilə qazlı içkilərin də layt olanlarını seçin.

Bundan başqa lifli qidaların istehlakı artırın. Bu qidalar qan şəkərini, qan təzyiqini (təzyiqi) və qan xolesterolunu istənilən səviyyədə tutmaqda köməkçi olar. Mədədə, su ilə birlikdə həcmlərinin 20 misli qədər şişərlər; toxluq, doyğunluq hissi təmin edərlər. Bundan başqa nəcisləmə sayını və sıxlığını artırarlar. Qəbizlik şikayəti varsa ortadan qalxar, beləliklə kilo verməyə də köməkçi olarlar. Qalın bağırsaq xərçəngindən qoruyucu təsirləri də mövcuddur. Buna görə həftədə 2-3 dəfə quru paxla yeməyi təklif edilir. Buğda çörəyi yerinə kəpək, covdar, yulaf çörəyini; düyü yerinə də yarmanı seçmənizi təklif edilir. Hətta düyü, makaron, əriştə və unun da kəpəkli olanlarını istifadə etmək daha sağlam olar. Tərəvəz və meyvələr də lifli qidalar vardır. Ancaq lifli qidaları qabıq və qabığa yaxın yerlərdə olduğu üçün, soyulmadan yenilə bilənləri yaxşı bir şəkildə yuduqdan sonra qabıqları ilə yemək hər vaxt üçün daha faydalı olar.

Diyetə əlavə olaraq mütləq idman da edilməsi lazımdır. Dünya Sağlamlıq Təşkilatı ən çox templi gəzintini təklif edir. Bunun xaricində; çox yüngül tempdə qaçma, velosiped, üzmə, tennis, aerobika və gimnastika tərzli ürəyi işlədən idmanlar edilməsi də uyğun hesab edilir. İdmanı əsla tapşırıq olaraq görməyin. Unutmayın məqsəd maddələr mübadiləsi sürətini salmamaq, kilo verərkən bir nöqtədə ağırlığın sabit qalmasını önləmək, verilən kiloların qalıcı olmasını təmin etmək və ən əhəmiyyətlisi sağlam həyata addım atmaqdır. Nəticədə “1 saat” dediyimiz günün yalnız 4%-dir.