Haqqinda.az

Allah – subhanəhu və təalə – yə iman onun varlığına iman etmək deməkdir. Bu da Fitrət, Ağıl, Şəriət və Duyğularla olur.
1. Fitrət.
Fitrətin Allahın varlığına dəlalət etməsi: Şübhəsiz hər bir yaradılış yaradıcısına iman et -
mək fitrətinə sahib olaraq yaradılmışdır. «(Ya Məhəmməd!) batildən haqqa tapınaraq üzünü Allahın fitri olaraq insanlara verdiyi dinə (İslama) tərəf tut». (ər-Rum 30). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in Rəbbindən buyurduğu rəvayətdə: «Mən qullarımı həniflər olaraq yaratdım. Lakin sonra şeytanlar onları sağa-sola sürüklədilər….». Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurur: «Hər bir doğulan uşaq fitrət üzərində doğular. Lakin sonra valideynləri onu Yəhudi, Xristian və ya Məcusi edər».

2. Ağıl.
Ağlın Allah – subhanəhu və təalə – nin varlığına dəlalət etməsi: Əvvəlinci ilə sonuncuya qədər bütün yaradılmışların var edici bir yaradıcısı olması qaçınılmaz bir şeydir. Çünki bu yaradılmışların özü-özlərini var etmələri imkansız olduğu kimi, təsadüfən var olmalarına da imkan yoxdur. Özü-özlərini var etmələri imkansızdır. Çünki heç bir şey özü-özünü yaratmaz. Çünki o, şey var olmadan əvvəl yox idi. Yox olmaq heç bir şey olmaq deməkdir. Heç bir şey isə bir şeyi var edə bilməz. Necə özü-özünün yaradıcısı, var edəni ola bilər? Bu yaradılmışlar təsadüfən də var ola bilməz. Çünki sonradan meydana gələn hər bir şeyin mütləq bir meydana gətirəni vardır.
O, özündən əvvəl heç bir şeyin olmadığı ƏVVƏL, ondan sonra heç bir şeyin qalmayacağı, AXIR, ondan üstə heç bir şeyin olmadığı ZAHİR, ondan o, tərəfə heç bir şeyin olmadığı BATİNDİR. Əbu Hureyrə – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – yatağına girdikdə buyurardı: «Yeddi səmanın Rəbbi, yerin Rəbbi, hər şeyin Rəbbi, toxumu və çərdəyi yaran, Tövratı, İncili və Quranı endirən Allahım! Mən sənin alnından yaxaladığın hər şeyin şərrindən sənə sığınıram. Sən ƏVVƏLSƏN, səndən əvvəl heç bir şey yoxdur. Sən AXIRSAN, səndən sonra heç bir şey yoxdur. Sən ZAHİRSƏN, sənin üstündə heç bir şey yoxdur. Sən BATİNSƏN, səndən o, tərəfə heç bir şey yoxdur. Mənim borcumu ödə və faqirlikdən məni qurtar». O, hər şeyə həyat verən özü də mütləq şəkildə həyat sahibi olan HƏYY, bütün varlıqların işini-düzüb qoşan, öz yoluna qoyan QAYYUM, bir və tək olan ƏHƏD, heç kimə möhtac olmayan SAMƏD, aləmlərin Rəbbi olan Allah – subhanəhu və təalə – dır. «Sizi palçıqdan yaradan, sonra da bir əcəl müəyyən edən odur». (əl-Ənam 2). «Sizi yaratdıq, sonra sizə surət verdik….». (əl-Əraf 11). «Biz insanı quru və qoxumuş qara palçıqdan yaratdıq». (əl-Hicr 26). «Sizi torpaqdan yaratması, sonra da sizin bir insan olub yer üzünə yayılmağınız onun qüdrət əlamətlərindəndir». (ər-Rum 20). «O, yaratdığı hər şeyi gözlə yaratdı. İnsanı yaratmağa palçıqdan başladı. Sonra onun nəslini bir qətrə zəif dəyərsiz sudan əmələ gətirdi». (əs-Səcdə 7-8). «Biz həqiqətən insanı tər-təmiz palçıqdan yaratdıq. Sonra onu nütfə halında möhkəm bir yerdə yerləşdirdik. Sonra nütfəni laxtalanmış qana çevirdik, sonra laxtalanmış qanı bir parça ət etdik, sonra o, bir parça əti sümüklərə döndərdik, sonra sümükləri ətlə örtdük və daha sonra onu yeni bir məxluq olaraq yaratdıq. Yaradanların ən gözəli olan Allah nə qədər ulu və ucadır». (əl-Muminun 12-14). «O, insanı laxtalanmış qandan yaratdı». (əl-Ələq 2). «O, axıb tökülən bir sudan yaranmışdır. O, su (qadınların) bel sümüyündən, (kişilərin) köks sümüyündən çıxar». (ət-Tariq 6-7). «Halbuki, sizi də sizin düzəltdiklərinizi də Allah yaratmışdır». (əs-Saffət 96).
Allah – subhanəhu və təalə – Qurani-Kərimdə ət-Tur surəsində buyurur: «Yoxsa onlar heç bir şeydən (xaliqsiz) yaradılıblar? Yaxud onlar (öz-özlərini) yaradanlardır?». (ət-Tur 35). Bu ayə nazil olduğu zaman Cubeyr b. Mutim Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – in bu ayəni oxuduğunu dinləmiş və demişdir: «Mən müşrik idim. Bu ayəni eşitdikdə qəlbim az qala yerindən çıxacaqdı. Bu an imanın qəlbimə girdiyi ilk an idi». Bütün bu ayə və hədislər heç bir şeyin təsadüfən var olmasına ehtimal buraxmır.
3. Şəriət.
Şəriətin Allah – subhanəhu və təalə – nin varlığına dəlalət etməsi: Bütün bu səmavi kitablar Allahı tanımaq, onun göndərmiş olduğu şəriəti qəbul etmək və əmrlərini gərəkli şəkildə itaət etmək, boyun əymək və bu kitablarda olan xəbərlərin hər şeyi var etməyə qadir olan Allah tərəfindən endirilmiş olduğuna dəlildir. Qul Allahın kitabında olan ayələr haqqında düşündükcə Rəbbini bilib tanıyır. Qul bu ayələr haqqında nə qədər düşünsə onun biliyi, elmi o qədər də artar. «Yerdə tam yəqinliklə insanlar üçün əlamətlər vardır. Sizin özünüzdə də əlamətlər vardır». (əz-Zariyat 20-21). «Göylərdə və yerdə neçə-neçə əlamətlər nişanələr vardır ki, insanlar onların yanından üzlərini çevirib keçirlər». (Yusif 105).
4. Duyğular.
Duyğuların Allah – subhanəhu və təalə – nin varlığına dəlalət etməsinə gəlincə bu iki yolladır.
1) Bizlər dua edənlərin, dualarının qəbul edilməsi, sıxıntı anlarında əllərini göyə qaldıraraq dua etmələri qəlbdən olan o, hisslər, duyğular Allahın varlığına dəlalət edir. «O, zaman siz (dua edərək) rəbbinizdən kömək diləyirdiniz». (əl-Ənfal 9). Ənəs b. Məlik – radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, bir gün bir Bədəvi ərəb cümə günü Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – xütbə verərkən məscidə girib deyir: «Ey Allahın Rəsulu! Mallarımız tələf oldu, uşaqlarımız ac qaldı. Bizim üçün Allaha dua et». Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – əllərini qaldıraraq dua etdi. Buludlar dağlar kimi ortaya yığıldılar. Minbərdən enməmiş yağış dənələri saqqalından süzülməyə başladı. İkinci cümə yenə o, bədəvi ərəb qalxıb dedi: «Ey Allahın Rəsulu! Evlərimiz dağıldı, mallarımızı sular yuyub apardı. Bizim üçün Allaha dua et» Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – əllərini qaldırıb dua etdi: «Allahım üstümüzə, ətrafımıza yox!» Əli ilə işarə etdiyi tərəfə yağış yağmağa başladı». Allaha səmimi olaraq sığınan və duasının qəbul edilmə şərtlərini yerinə yetirən hər bir kəsin dualarının qəbul edilməsinin günümüzdə də şahidi oluruq.
2) Möcüzə – insanların gördükləri və ya Peyğəmbər olaraq göndərənin varlığına
kəsin bir dəlildir. Onları göndərən isə Allahdır. Çünki bunlar bəşəriyyətin güc və taqətindən kənar olan xüsuslardır. Allah möcüzələri Peyğəmbərlərini dəstəkləmək və onlara kömək etmək üçün meydana gətirir. Məs: Musa – əleyhissəlam – ın əsası. Allah ona: «Əsanı dənizə vur!» deyərək əmr etdikdə o da əsanı dənizə vurdu. Dəniz on iki ayrı yola ayrıldı. Bu yollar arasında sular dağları xatırladırdı. Onda Musaya belə vəhy etdik: «Əsanla dənizə vur. Dərhal yarıldı və hər hissə böyük bir dağ kimi oldu». (əş-Şuəra 63). İsa – əleyhissəlam – hansı ki, Allahın izni ilə ölüləri dirildirdi. «Sizin üçün palçıqdan quşa bənzər bir surət düzəldib ona üfürərəm, o da Allahın izni ilə quş olar. Anadan gəlmə korları, cüzəm xəstəliyinə tutulanları sağaldar və Allahın izni ilə ölüləri dirildi- qəm». (Ali-İmran 49). Məhəmməd – sallallahu aleyhi və səlləm – hansı ki, Qureyş ondan bir möcüzə göstərməsini istəmiş o da aya işarə edərək ayı iki yerə ayırmışdı. «Qiyamət yaxınlaşdı, ay (Peyğəmbərin möcüzəsi ilə) parçalandı». (əl-Qəmər 1).
Allah – subhanəhu və təalə - yaratdıqlarını yox edər, ancaq özü əbədi qalar. Ancaq onun istədiyi olur. O, istədiyini edəndir. «Allah öz istədiyini edər!» (əl-Bəqərə 253). Allah bir işi zaman bütün yaratdıqları onu istəməsələr də onu yaradır. Əgər Allah istəməzsə yaratdıqlarından hamısı bir olsalar da onu istəyə bilməzlər. Bu şeydə olan xeyir və şər onun istəməsi ilə olur. O, nəyi istəmişsə o da olur, nəyi istəməmişsə o da olmaz. Allahın yaratdıqlarından heç birisi öz elmi ilə onu qavraya bilməz. Zənlər, düşüncələr, təsəvvürlər onu başa düşə bilməz. «Onların elmi isə onu əhatə edib qavraya bilməz». (Ta ha 110). Yaratdıqlarından heç kimsə onun zatının sirlərini bilməz. O da yaratdıqlarından heç birinə nə zatında, nə isimlərində, nə də sifətlərində, nə də əməllərində bənzəməz. Onun misli yoxdur. «Əgər Rəbbinin sözlərini yazmaq üçün dəryalar mürəkkəb olsaydı və bir o qədər ona əlavə olunsaydı yenə də Rəbbinin sözləri tükənməzdən əvvəl onlar tükənərdi». (ən-Kəhf 109). «Əgər yerdə hər bir ağac qələm olsaydı və dəryalar mürəkkəb olsaydı və yeddi dərya belə ona qoşulsaydı yenə də Rəbbinin sözləri tükənməzdi. Həqiqətən Allah yenilməz qüvvət və hikmət sahibidir». (Loğman 27). O, ölməzdir, daima diridir (HƏYYDİR). Ölüm ona gəlməz. «Ölməz, həmişə diri olan Allaha bel bağla». (əl-Furqan 58). O, nə mürgülər, nə də onu yuxu tutar (QAYYUMDUR). Yoxsa kainatda hər şey məhv olardı. Allah insanlara, cinlərə, quşlara, vəhşi heyvanlara, möminlərə, kafirlərə və istəyənə istədiyini verdiyi zaman mülkündən heç bir şey əskilməz. Əbu Zərr əl-Ğifari – radıyallahu anhu – dan, o da Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dən, (Peyğəmbərdə) Uca və böyük olan Rəbbindən buyurmuşdu: «Ey mənim qullarım, sizlərdən birincilər və axırıncılar, insanlar və cinlər bir yerdə toplansalar və hamısı birlikdə məndən istəsələr, mən onların hər birinin istədiyini verərəm. Bu mənim yanımdakı şeylərdən iynənin dənizə salındığı (və çıxarıldığı) zaman əskiltdiyi qədər əskildər». O, yaratdıqlarını qorxuya düşmədən öldürür, çətinlik görmədən yenidən yaradır.