Haqqinda.az

Sultan Əbu Səid Bahadur xan (d. 2 Haziran 1305 – ö. 1 dekabr 1335), Elxanilər dövlətinin 9-cu hökmdarıydı (1316-1335).Mündəricat
1 həyatı
2 İstinadlar
3 Həmçinin bax
4 Qaynaqlar


həyatı

1306-cı ildə daha uşaqken monqollar ona qəhrəman anlamına gələn Bahadır (modern Monqolcada Баатар) unvanını verdilər. Bu unvan ona təkrar, 1322-ci ildə, hələ Sultan Məhəmməd Xudabəndə Olcaytu xanın vələhdi ikən, Qızıl Orda ordusunu yenib Rinçin Keraitinin üsyanını yatırtmasından dolayı verildi. Əbu Səid, 1323-cü ildə Məmlüklərlə anlaşma imzalayaraq Suriya savaşını sona çatdırdı.

Sultan Əbu Səid Bahadur xan taxta çıxdığında 12 yaşındaydı və iqtidar baş sərkərdə Əmir Çoban Sulduzun əlindəydi. Hökmdarlığının başlarında, Əmir Çobanın intriqaları sonucu alim və vəzir Fazullah Reşidüddînin başını kəsdirdi. Sultan Əbu Səid Bahadur xanın bacısı Sati Beg ilə evli olan Əmir Çoban, belecə ölkənin ən nüfuzlu əmiri halina geldi. 1325-ci ildə Çoban, Qızıl Orda xanı Muhammed Uzbek komutasında bir orduyu daha yendi ve onların topraklarını istila etti.

Sultan Əbu Səid Bahadur xan, Çobanın qızı Bağdad xatuna aşıq oldu. Bağdad xatun, nüfuzlu biri olan Tacəddin Həsən noyonla evliydi. Sultan Əbu Səid Bahadur xan, Hasan Buzurga boşanmaya zorladı ve Bağdad xatunla özü evlendi.

Çoban ve oğulları devlet hazinesini istedikleri gibi harcıyorlardı. Ebu Said'in Bağdat Hatun'la evlenmesine Çoban'ın karşı çıkması da ilişkilerini bozmuştu. 1326'da Çoban ve oğulları, saldırmaya hazırlanan Çığataylara qarşı bir səfərə çıxıb oğullarından bir tək Dəməşq Xoca Sulduzu sarayda buraxınca Sultan Əbu Səid Bahadur xan bu fürsətdən yararlandı. Avqust 1327-ci ildə Sultan Əbu Səid Bahadur xan, Sultan Məhəmməd Xudabəndə Olcaytu xanın cariyəlerindən biriylə ilişgilərini bəhanə edərək Dəməşq Xocanı öldürtdü. Daha sonra Sultan Əbu Səid Bahadur xan, Çoban ve oğullarına karşı bir kampanya başlattı. Ordusu tarafından terkedilince Çoban kaçmak zorunda kaldı. Sultan Əbu Səid Bahadur xan, Çoban'ın yanına sığınmış olduğu Herat valisine emir yollayarak Çoban'ı öldürttü. Bu arada Memluklar'a sığınan Çoban'ın oğulu Əmir Teymurtaş Çobanlı da, Sultan Əbu Səid Bahadur xanin tələbi üzərine Memlük sultanı Sultan əl-Nasır Məhəmməd tərəfindən öldürdüldü.

Ancak, Sultan Əbu Səid Bahadur xan bir varis birakmadan veya xələf seçmeden 1335-ci ildə öldü. Tulu xanın xanedanından Arpa Kavun yönetimi ele geçirdi. Arpe, Bağdat Hatun'un Ebu Said'i öldürtmüş olduğunu iddia ederek onu idam ettirdi.

Ebu Said'in ölümünü izleyen yıllarda İlhanlı devleti, güçlü ailelerin (Çobanîler, Celayirîler) birbirleriyle mücadeleleri ve Sarbâdârlar gibi dinî-siyasi oluşumların faaliyetleri ile zayıfladı. İlhanlı devleti bütünlüğünü kaybetti, Monqollar, Türklər və Farslar tərəfindən yönetilen küçük krallıklara parçalandı. Seyyah İbn Bətutə, İrana ikinci gelişinde, 20 il önce o kadar muazzam olan bir diyarın bu kadar sürətlə ərimesine hayret etmiştir.