Haqqinda.az

1. Enes bin Malik (r) revayet edir ki, “Resulullah (s) bazar ertesi gunu peygember gonderildi, Eli (r) cersenbe axsami gunu namaz qildi” (et-Tirmizi, Menaqib, 3976, hedis qeribdir).
Be'zi alimler bu hedise esaslanaraq Elinin (r) genclerden ilk muselman oldugunu soyleyirler.
2. Abdullah bin Omer (r) revayet edir ki, “Resulullah (s) sehabeleri bir-biri ile qardas etdi. Ali (r) onun yanina geldi ve dedi: “Seri bir-biri ile qardas etdin, amma meni hec kimle qardas etmedin”. Resulullah (s) dedi: “Sen menim hem bu dunyada, hem de axiretde qardasimsan” (et-Tirmizi, Menaqib, 3722).
3. Zeyd bin Erqam (r) revayet edir ki, “Resulullah (s) demisdir: “Men kimin dostuyamsa, Eli de onun dostudur” (et-Tirmizi, Menaqib, 3714).
4. Se'd bin Ebu Vaqqas (r) revayet edir ki, “Resulullah (s) Tebuk doyusune gederken Elini arxada (Medinede) saxlamisdi. Eli (r) sorusdu: “Ey Allahin Resulu, meni qadin ve usaqlarin yaninda saxlayirsan?” Resulullah cavab verdi: “Sen Harunun Musa yaninda aldigi yeri menim yanimda almaqdan razi deyilsen? Bu ferqle ki, menden sonra peygember yoxdur” (Buxari; Kitabul-megazi 80/409, Fadail-eshab 9/54, Muslim, Fadail-eshab, 31 (2404), et-Tirmizi, Menaqib, 3731).
5. Muslim ve Tirmizinin revayetlerinde deyilir:
“Resulullah (s) Xeyber gunu dedi: “ Sabah bayragi ele bir sexse vereceyem ki, O, Allahi ve Resulunu sevir, Allah ve Resulu da onu sevir” . Bu soze gore adamlarin coxu boyunlarini ireli uzadirdilar ki, Resulullah onlari gorsun. Amma o dedi: “Elini yanima getirin” . Elini getirdiler, onun gozleri agriyirdi. Peygember onun gozlerine ufurdu ve bayragi ona verdi. Allah onun eliyle fethi muyesser etdi”. Revayeti eden daha sonra deyir ki: “... gelin biz de oglanlarimizi, siz de oglanlarinizi; biz de qadinlarimizi, siz de qadinlarinizi...” (Ali-Imran, 61) ayesi nazil oldugu zaman Resulullah (s) Elini, Fatimeni, Hesen ve Huseyni (r) yanina cagirdi ve: “Allahim bunlar menim ailemdir!” – buyurdu” (Buxari, Kitabul-megazi, 4/231, Muslim, Fadailus-sehabe 32, (2404), et-Tirmizi, Menaqib, 3726).
Hedisin birinci hissesinde Xeyberin fethinde Elinin fezileti qeyd edilir. Peygemberin buyurdugu kimi Eli:
• Allah ve Resulunu sevir
• Allah ve Resulu da onu sevir. Bu boyuk mujdedir. Resulullahin (s) bele meqamda sehadeti insan ucun dunyada elde ede bileceyi en boyuk ne'metlerden biridir.
• Xeyberin fethi Elinin (r) eliyle muyesser olmusdur. Bu doyus erefesinde bayragin Eliye verilmesi sehabelerin gozunde muhum hadise idi. Cunki bu, Allah ve Resulunun Elini sevdiyine subut idi. Dunya seadetinden xeyirli olan bu meqama catmaq umidi ile her kes boynunu ireli uzatmis ve peygemberin (s) onu gormesini istemisdi. Hetta Omer bin Xettabin (r) bele dediyi revayet olunur: “Hec vaxt doyuse rehberlik etmeyi arzulamadigim halda, o gun “ne olardi, Resulullah (s) bayragi mene vererdi” umidi ile onun meni gormesi ucun basimi ireli uzatdim”.
Hedisin ikinci hissesinde Elinin basqa fezileti gosterilir: Eli ve ailesi Peygemberin (s) ailesindendir.
6. Zirr bin Hubeysi Aliden (r) bele esitdiyini revayet edir: “Toxumu catladan ve canlilari yaradana and olsun ki, ummi peygember (s) mene mo'minin meni seveceyine, munafiqin ve veledi-zinanin menden uz cevireceyini ehd etdi” (Muslim, Iman 131, (78); et-Tirmizi, Menaqib, 3737; Nesai, Iman, 20, (8, 117).
“Toxumu catladan” – toxumlari cucerden demekdir. Her gun seyr etdiyimiz bu hadise bize adi bir hal kimi gorunur. Eslinde bu bir mo'cuzedir. Besit bir den torpaga dusdukde ondan govde, yarpaq, cicek, meyve, reng, qoxu, dad ve s. emele gelir. Bunlar “denin acilmasi”nin neticesidir. Buna gore Eli (r) hadisenin sahibi Allaha and icmekle soze baslayir. Cunki Allah el-En'am suresinin 95-ci ayesinde “Subhesiz ki, toxumu da, cerdeyi de cucerdib catladan, oluden diri, diriden olu cixardan” kimi tanidilir.
“Ummi” – anaya mensublugu bildirir. Bununla yazib-oxumagi bilmemek nezerde tutulur. Cunki insan anadan olanda yazib-oxumagi bacarmir. Bu Qur'anda bele bildirilir: “Allah sizi analarinizin betnlerinden hec bir sey bilmediyiniz halda cixartdi” («en-Nehl», 78).
Resulullahin (s) “ummi” olmasina baxmayaraq, ona Qur'an kimi kitabin nazil olmasi, onun kecmis ve gelecekden, kainatin mahiyyeti haqqinda dogru, deyismez xeberler vermesi onun en boyuk mo‘cuzeleridir.
Hedis bele de revayet olunur: “Mo'min meni sever, munafiq meni sevmez”.
7. Cabir bin Abdullah (r) revayet edir ki, “Taif gunu Resulullah (s) Elini cagirdi ve onunla xususi gorusdu. Gorusun uzun cekdiyine gore adamlar: “Resulullah (s) emisi oglu ile gorusmesini uzatdi” – dediler. Bunu duyan peygember (s) buyurdu: “Onunla xususi gorusu men (oz arzumla) etmedim, Allah etdi” (et-Tirmizi; Menaqib, 3728).
Taif seferi zamani peygemberin (s) Eli (r) ile gorusu o qeder uzandi ki, adamlarin be'zileri: “Emisi oglu ile sohbeti uzatdi” – dediler. Bu sozlerin dedi-qodu niyyeti ile ve ya dusuncelerini “cekinmeden semimi sekilde soyleme terbiyesi” niyyeti ile de deyildiyini izah etmek olar. Dogrusunu Allah bilir. Lakin hansi niyyetle deyilmesinden asili olmayaraq peygember (s) meseleni aydinlasdirmisdir. O, bu zaman “Kafirleri siz oldurmediniz, Allah oldurdu. (Dusmenlerin gozune bir ovuc torpaq) atdigin zaman sen atmadin, Allah atdi” («el-Enfal» suresi, 17) ayesine uygun uslubdan istifade etmisdir.
8. Enes (r) revayet edir ki, “Resulullah (s) Beraet (et-Tovbe) suresini (Erefatda hecc ziyaretine gelenlere teblig etmek ucun) Ebu Bekre (r) gondermisdi. Sonra onu cagiraraq: “Bunun, ailemden olmayan bir kimse ile teblig edilmesi uygun deyil” – buyurdu. Sonra Elini (r) cagiraraq sureni ona verdi” (et-Tirmizi; Tefsir, «et-Tovbe», 3089).
Alimlerin fikrine gore Ebu Bekrden sonra Elinin (r) gonderilmesi ereblerin adetinden ireli gelir. Bu adete gore, muqavileni ancaq onu baglayan kimse ve ya ailesinden olan basqa bir sexs poza biler. Buna gore Peygember (s) bele etmisdir.
Surenin ilk ayelerinde muselmanlarin musriklerle muqavile baglamalarindan sohbet getdiyini de nezere alsaq bunu bele izah etmek olar. Dogrusunu Allah bilir.
9. Ebu Hezim Seleme bin Dinardan revayet edir ki, “Bir nefer Sehl bin Se'din (r) yanina gelir ve: “Medine emiri filankes minberin yaninda Eli haqqinda danisir” – deyir. Sehl: “Bu emir Eli haqqinda ne deyir?” – deye sorusur. Ebu Hezim: “Emir Eliye Ebu Turab deyir” – dedikde, Sehl ibn Se'd guldu ve: “Allaha and olsun, Eliye bu leqebi Peygember vermisdir ve Elinin en cox bu ad xosuna gelirdi” – dedi. Ebu Hezim dedi: “Men bu leqebi peygemberin Eliye nece verdiyini oyrenmekle lezzet almaq istedim ve Sehl ibn Se'dden sorusdum: “Ey Ebu Abbas, bu nece olub?” O dedi: “Bir defe Eli Fatimenin yanina girmis ve sonra cixaraq mescidde yatmisdi. Bu vaxt Peygember gelib: “Emioglum haradadir?” – deye sorusdu. Fatime: “Mesciddedir” – dedi. Peygember mescide getdi ve Elinin kureyi torpaga batmis halda yatdigini gordu. Peygember Elinin kureyinden torpaqlari temizleyerek: “Otur, ey Ebu Turab! Otur, ey Ebu Turab!” – dedi. (Buxari; Kitabul-fadail-eshab 9/51).
10. Se'd bin Ubeyde demisdir: “Omerin oglunun (ibn Omerin) yanina bir adam geldi ve Osman haqqinda sorusdu. İbn Omer Osmanin yaxsi xususiyyetlerinden danisdi ve o adama: “Belke Osman haqqinda dediklerim sene pis gelir?” – deye sorusdu. Hemin adam: “Beli” – deye cavab verdi. İbn Omer: “Allah senin burnunu yere surtsun!” – dedi. Sonra o adam İbn Omerden Eli haqqinda sorusdu. İbn Omer Elinin gozel emellerinden danisdi ve: “Eli budur. Evi de peygemberin (s) evlerinin en gozelidir” – dedi. Sonra yene: “Belke, Eli haqqinda danisdiqlarim sene pis gelir?” – deye sorusdu. O adam: “Beli” – dedi. İbn Omer ona: “Allah senin burnunu torpaga surtsun! Get, menim baremde ne bacarirsan et!” – dedi” (Buxari; Kitabul- fadail eshab 9/52).