Haqqinda.az

Qadın olmaq başlı başına bir stress…

Kişilər və qadınlar arasındakı fərqlər!
Günümüzün qadını ana, yoldaş və çalışan şəxsiyyətiylə ən yaxşı üçün mübarizə edərkən stress faktorları da yüksəlir. Qadınları stressə itələyən faktorların çox müxtəlif və kişilərə görə çox daha fərqli olduğunu söyləyən Psixoloq Ayben Ərdəm, qadın olmanın stressiylə başa çıxmanın yollarını izah etdi.
Qadınların ümumiyyətlə kişilərdən daha stressli olduğu məşhur bir düşüncədir və doğrudur da. Eyni anda birdən çox işlə maraqlanarlar və davamlı bir qaçdırma halındadırlar.
Arizona Universitetində 166 evli cüt üzərində edilən bir işdə qadınların gün içərisindəki stressinin kişilərə nisbətlə daha çox olduğu, bunun səbəbinin də qadınların eyni stressli hadisəni gün içərisində episodlar halında təkrar yaşaya bildikləri ancaq kişilərin belə bir şey yaşamadıqları, hadisədən qısa bir müddət sonra unutduqları və davam etdikləri nəticəsi çıxmış. Qadınlar stressli bir hadisə yaşadıqlarında unudub həyatlarına davam etməkdə çətinlik məcbur edilirlər, tətikləyici bir faktorla qarşılaşdıqlarında isə o stressli anı təkrar yaşaya bilirlər.
18 yaşın altında uşaqları olan evli qadınların 70%i ev xaricində çalışan qadınlardan meydana gəlir. Sosioloqlara görə də bu qadınlar həm işyerindəki "kişi standartıyla" mübarizə etməyə çalışarkən bir tərəfdən də evdə mükəmməl yoldaş və ana olmağa çalışırlar. Qadınlar ayrıca təbiətləri gərəyi "xeyr" deməkdə çətinlik çəkirlər, yoldaşlarını və uşaqlarını məmnun etmə kimi anaç xüsusiyyətlərindən ötəri digər insanlara da "xeyr" deməkdə çətinlik çəkirlər. Bunlar da onların daha çox stressə girmələrinə səbəb ola bilir.
Qadınlar və kişilər arasındakı stress fərqi
Ayben Ərdəm, kişilər və qadınların stressə fərqli reaksiya vermələrinin səbəbinin əslində hormonlarla əlaqədar olduğuna diqqət çəkir. Kortisol, epinefrin və oksitosin kritik rol oynayan üç əhəmiyyətli hormondur. Stressli vəziyyətlərdə kortisol və epinefrin adamın qan təzyiqini və dövrandakı qan şəkəri səviyyəsini artırar və kortisol, immun sistemin fəaliyyətini azaldar.
Stanford Universiteti Nörobiyoloji Hissəsindən Prof. Dr. Robert Sapolskya görə, insanlar daha əvvəllər qadınlardakı kortisol səviyyəsinin stressli vəziyyətlərdə kişilərdən daha fərqli səviyyədə olduğunu düşünürdülər. Yəni bu hormonun stressli vəziyyətlərdə qadınlarda daha çox salındığını buna görə də qadınların daha romantik olduğuyla əlaqədar nəzəriyyələr çıxarılırdı. Ancaq daha sonra kortisol istehsalının kişi və qadında bir fərqlilik göstərmədiyi və hər şeyin oksitosin hormonunda bitdiyi ortaya çıxdı. Qadınlarda, stressli bir mühitdə kortisol və epinefrin qan dövranından sürətli bir şəkildə keçərkən oksitosin dövrəyə girər, beyindən salınır, kortisol və epinefrin istehsalına qarşı hücum edər və boşaldıcı, rahatlaşdırıcı duyğuları yüksəldər. Kişilər də stressə girdiklərində oksitosin hormonu salınır ancaq qadınlara nisbətlə çox daha az miqdardadır.
Qadınlar həyatları boyunca doğum, doğum sonrası, menopoz kimi hormonal dəyişikliklər yaşadıqları üçün bu cür kimyəvi dəyişikliklər də stressə daha çox məruz qalmalarına səbəb ola bilir. Kənar yandan edilən işlərdə qadınlardakı oksitosin hormonunun artıma hormonlarıyla birləşməsi nəticəsi stresslə baş etmələrinin kişilərə görə daha fərqli olduğu ortaya çıxmış.
"Məşğul olma və dostluq qurma" reaksiyası
UCLA' dakı professorlara görə, kişilər, stressli vəziyyətlərdə "fight & flight", yəni "döyüş ya da neçə" reaksiyasını istifadə edərlərkən qadınlar, "tending and befriending" yəni "məşğul olma və dostluq qurma" reaksiyasını istifadə edirlər. Bu məşğul olma vəziyyəti də stressi azaltmaq və özünü qorumaq üçün özünün və uşağının baxımıyla maraqlanma, şəfqət və maraq tələb edən fəaliyyətlərdir. Dostluq qurma yəni "Befriending" reaksiyası isə ictimai şəbəkə yaratma, yoldaşlıq qurma və davam etdirmə kimi fəaliyyətlərdir və bunlar stressli müddətdə olduqca köməkçi olur.
Kişilərdə döyüş ya da neçə reaksiyasının olmasının səbəbi də kişilərdə oksitosin hormonunun daha az ifraz olunmasıdır. Stress vəziyyətində kişi ya xaricə vurmayıb qaçacaq ya da döyüşəcək. Onsuz da gündəlik həyatda baxdığınız zaman da qadınlar stressli vəziyyətlərdə bəziləriylə danışmağı dəstək almağı ya da nə etməsi lazım olduğunu soruşma, məsləhət alma ehtiyacı hiss edərkən, kişilər stressli vəziyyətlərdə qaçmağı, danışmamağı seçərlər ya da stresslərini atacaqları və fokuslanmalarını tələb edəcək bir idman edərlər.
Stresslə baş etmək üçün təkliflər
İdman etmək, getmək, masaj etdirmək, ilıq duş qəbul etmək, bir yoldaşla görüşmək, rəqs etmək, musiqi dinləmək, nəfəs məşqləri etmək, oxumaq stresslə baş etmədə təsirli ola biləcək üsullardır. Ancaq baş etmək mümkün olmadığında kömək almaqdan qaçınmamaq lazımdır. O zaman da psikoterapi, biofeedback kimi üsullardan faydalana bilərsiniz. Biofeedback stresslə baş etmədə olduqca təsirli bir üsuldur. Biofeedbackın depresif duyğu vəziyyətini və xroniki stressdən qaynaqlanan anksiyeteyi düzəltdiyi, akut stressə məruz qalan kəslərdə ümumi romantik sağlamlığı düzəltdiyi edilən işlərdə ifadə edilmişdir. Bir çox dərs kitabında və nəşrlərdə stress ilə baş etmə üsulları içərində biofeedbackın təsirliyinə dair araşdırmalar tapıldığından bəhs edilmişdir.
Bədəninizin gərginliyə və stressə verdiyi reaksiyanın təməl yollardan biri dəri yoluyladır. Elm adamları buna galvanik dəri rezistansı deyirlər. Galvanik dəri rezistansı ya da qısaca GSR, simpatik sinir sistemi tərəfindən nəzarət edilən tər bezi fəaliyyətindəki və məsamələrin həcmindəki dəyişənliklərin refleksiyonudur. Həyəcanlandığınız, qorxduğunuz ya da hər hansı bir şeydən narahatlıq eşitdiyinizdə sistem bütün bədəninizdəki kimyəvi və fiziki dəyişiklikləri aktivə edər. Galvanik dəri rezistans səviyyəniz də dəyişər. Boşalmış və sakit olduğunuz zaman dəri rezistansınız artar, gərgin olduğunuz zaman dəri rezistansınız düşər. Stressi azaltmaq üçün çıxarılan və inkişaf etdirilən GSR2 barmaq əlaqəsi bu stressi əliminə edir.