Haqqinda.az

Tarixi
Valaxiya torpaqları bir bütün halinə gəlmədən öncə bir takım köçəbə topluluqlar -sonuncuları Kumanlar və Monqollardır- bu bölgədən axın-axın keçərək irəliləmişlərdir. 1242-ci ildən sonra bölgə, Qızıl Orda (Böyük Monqol imperiyasının ən qərbdəki bölümü) ilə Macarıstan krallığı arasında sınır bölgəsi halinə gəlmişdir. Oltu çayınin doğusunda bulunan Böyük Valaxiyataki Rumınlar bu dönəmdə Monqollara vergi vermək məcburiyyətində qalmışdır. Kiçik Valaxiyadakılar isə hökmdarı Macaristan kralları tərəfindən təyin edilən Severin Banlığının basqısı altında qalmışdır. Qızıl Ordanın bölgə üzərindəki hakimiyəti XIII yüzilin sonlarına doğru zəifləmiş, bərabər zamanlı olaraq Macarıstan krallığında da böyük bir siyasi kriz baş göstərmişdir. Bu olaylar sayəsində bölgədəki yeni törəmiş dövlətlər müstəqilliklərini gücləndirmə imkanı bulmuşdur.

Valaxiyanın quruluşu, bir Rumın gələnəyinə görə Radu Negru (Kara Radu) adlı bir şəxsin 1290-cı illərdə bərabərindəki qələbəlik ilə grupla Cənubi Karpatı keçərək Făgăraştan bölgəyə gəlişinə rastlar. Daha güvənilir qaynaqlara görə isə Oltu və Argeş vadilərində oturan Rumın hökmdarlarının kəndi aralarından Basarabı lidər səçmələriylə gərçəkləşmiştir. Voyvoda I Basarab, Macarıstan krallığı ilə ilişkilərini kəsmiş və kralının əgəmənliğini tanımamışdır. I Basarab çəşitli ülkələrin dəstəğini almış və 12 Kasım 1330 tarihində Posada mövqeyində Macar Kralı I Károliə qarşı qazandığı əsgərî zəfər sonucunda özərklik əldə etmişdir. Beləcə bu tarixə qədər sürən Macar üstünlüyü sona çatmışdır.

Rum Ortodoks kilsəsinə bağlı olan Valaxiya Metropolitliyi, I Basarabın oğlu Nicolae Aleksandru (1352–1364) dönəmində qurulmuşdur.Cite error: Invalid tag; invalid names, e.g. too many Valaxiyata ilk gümüş və bronz para isə 1365-ci ildə zərb edilmişdir. 1391-ci ildə ölkə, Osmanlı dövlətinə ilk kəz xərac vərməyi qəbul etmiştir.

Quruluş
Erkən Orta çağın sonları
Dunayın sol yaxasındakı valax dövlətlərinin varlığının ən əski kanıtlarından biri, Ermənilərə aid bir coğrafya kitabındaki bir bölümüdür. Kitabın söz konusu bölümü, ikinci bin yılın ilk yüzyıllarından kaldığı düşünülən bir əkləntiyə yər vərməktədir və bu əklənti "Sarmatların ülkəsi" ilə "Zagura" (Bulgaristan) civarında bulunan "Balak" isimli məçhul bir ülkədən bahsətməktədir. Ulah dəvlətləri hakkındaki bir başka kaynak da Türklərə ait olan Oğuznamə adlı əsərdir. Bu əsərin 17. yüzyıldan kalma bir mətində bulunan kopyasında Kumanların Ulahlara və başka halklara karşı giriştiği savaşlar anlatılmaktadır.

Bir Türk boyu olan Kumanlar, 1064–1065 yıllarının həmən sonrasında Tuna Dəltasına yaklaşmışlar, 1068dən itibarən Aral Gölü ilə Aşağı Tuna arasındaki bölgənin tamamını hakimiyətləri altında tutmuşlardır. Lakin bu gəniş torpaqlar üzərində hərhangi bir mərkəzî iktidar tarafından siyasi birlik kurulamamıştır.Cite error: Invalid tag; invalid names, e.g. too many Dəğişik Kuman boyları bağımsız hökmdarlar vəya hanlar tarafından yönətilmiştir. Bu hökmdarlar; Rus knyazlikləri və Bizans imperiyası gibi komşu dəvlətlərin siyasi hayatına karışmıştır.Cite error: Invalid tag; invalid names, e.g. too many Balkan Dağları (bugün Bulgaristan sınırları içində)nda yaşayan Ulahlar, Bizansa karşı saldırı halində olan Kumanlara imparatorluk kuvvətlərinin bulunmadığı dağ yollarını göstərmək surətiylə yardımcı olmuşlardır. Bu dönəmdə bahsi gəçən "Ulah" təriminin içəriğinə dair tartışmalar vardır. Bazı kaynaklara görə "Ulah" vəya "Moəsi" tərimi, həm Rumənləşən Balkan halklarını həm də Bulgarlar ilə Kumanları tanımlıyor olabilir. Bazı tarihçilər "Ulah" təriminin çobanlıkla gəçinən toplumları tanımladığını iləri sürmüştür.

1185 yılında Bulgarlar ilə birliktə Balkan Ulahları Bizansa karşı bir ayaklanma çıkarmışlardırCite error: Invalid tag; invalid names, e.g. too many Ardından Kumanların və Tunanın sol yakasında yaşayan Ulahların yardımıyla Balkan Dağları ilə Valaxiyaın günəyində kalan Tuna Nəhri arasındaCite error: Invalid tag; invalid names, e.g. too many vəya Valaxiya bölgəsini içinə alacak şəkildə Balkan Dağları ilə Karpatlar arasında İkinci Bulgar Dəvlətini kurmuşlardır. Batılı kaynaklar bu yəni dəvləti "Ulahya" vəya "Ulahya və Bulgarya" şəklində adlandırmaktadır. Örnəğin 1204tə papa, Bulgar kilisəsinin başını "tüm Bulgarya və Ulahyanın priması" (totius Bulgariaə ət Blaciaə Primas) ilan ədərək bu bölgənin ən yətkili piskoposu mərtəbəsinə yüksəltmiştir. Bu dəvlətin kuzəyini tanımlayan "Ulahya" təriminin bu şəkildəki kullanımına 13. yüzyılın ortalarından sonra kaynaklarda rastlanmamaktadır.

In 1211, King Andrew II of Hungary (1205–1235) səttləd thə Töton Şövalyələri in thə rəgion of Braşov in ordər to put an ənd to thə frəquənt incursions of thə Cumans into Transylvania. Thə knights wərə givən all thə tərritory thəy could conquər bəyond thə Carpathian Mountains as a fiəf to bə həld from thə king of Hungary.Cite error: Invalid tag; invalid names, e.g. too many According to a royal chartər of 1222, thə knights military powər strətchəd across thə Carpathians all thə way to thə Danubə.Cite error: Invalid tag; invalid names, e.g. too many That thə Təutonic Knights won səvəral victoriəs “bəyond thə snowy mountains” (ultra montəs nivium), that is to thə south and to thə əast of thə Carpathians, is also confirməd by papal ləttərs.Cite error: Invalid tag; invalid names, e.g. too many Howəvər, thə Təutonic Knights wərə forcəd out of thə tərritory in 1225 by King Andrəw II, who claiməd that thəy had ignorəd his authority.

Earliəst voivodates in medieval documənts
Dismounting by Radu Negru
I Basarab the Founder
Posada müharibəsi sonrası
Osmanlı hakimiyəti
Osmanlı dövləti ilə Valaxiya arasındaki ilk təmas I Vladislavın Osmanlıdan yardım istəməsiylə olmuştur. Fakat iki dəvlət arasındaki önəmli olaylar Yaşlı Mircəa dönəmində başlamıştır.

Fateh II Mehmet Moreya yunan knyazlığını, Afina hersoqluğunu da imperiyanın tərkibinə qatdı. Dunay knyazlıqları olan Moldova knyazlığı və Valaxiya da Osmanlılardan asılı vəziyyətə düşdülər.


Ploşnik müharibəsi

Nicolaə Iorgaya görə 1371dəki Çirmən Muharəbəsinə katılan Rumənlər (Ulahlar) Təsəlyada Yunanların əgəmənliği altında yaşayanlardır.

XV və XVI əsr Osmanlı vakayinamələrinə görə 15 Haziran 1389 tarihində gərçəkləşən I Kosova müharibəsində Valaxiya qüvvətləri də Osmanlı dövlətinə karşı savaşmıştır; fakat Rumən tarihçilər buna qarşı çıxmaktadır.

I. Kosova Savaşında Valaxiya knyazi Mirça Sırplara yardım ətmiştir. Bunun üzərinə Yıldırım Bayəzid Valaxiya üzərinə Türk kuvvətlərini göndərmiştir. Mirça Yıldırım Bayəzidin şəhzadələri arasındaki savaşlara karışmış öncə Musa Çələbiyə daha sonra da Düzməcə Mustafaya yardım ətmiştir. 1417 yılında Çələbi Məhmət Valaxiya üzərinə bir səfər düzənləmiş və bu səfərdə Mirçanın ordularını yənilgiyə uğratmıştır. Bunun üzərinə Valaxiya Knyazliği Osmanlı Dəvlətinə vərgi ödəmək zorunda kalmış böyləliklə Osmanlı Dəvləti hakimiyətinə girmiştir.Fatih Sultan Məhmət zamanındaki Valaxiya knyazi III. Vlad Macarlar ilə anlaşarak Osmanlı Dəvlətinə vərgilərini ödəməmiştir. Hamza Paşa komutasındaki iki bin kişilik bir orduyu pusuya düşürərək öldürmüştür. Niğbolu, Vidin və Tuna kıyılarındaki şəhirlərə saldırıp bu şəhirləri harap ətmiştir. 1462 yılında Fatih Sultan Məhmət Valaxiya üzərinə bir səfər düzənləmiştir. Kazıklı Voyvoda lakaplı III. Vlad Macaristan Krallığına sığınmıştır. Fatih Sultan Məhmət buraya güvənilir bir yönətici atamıştır. Fatih Sultan Məhməttən sonraki dönəmlərdə də buraya padişahın uygun gördüğü bir knyaz (voyvoda) atanmıştır.

Cəsur Mixai dönəmi
1856 yılında Paris Antlaşması ilə Valaxiya Knyazliği və Boğdan Knyazliği ayrıcalıklı birər bəylik halinə gəlmiştir. 1861 yılında Valaxiya Knyazliği Boğdan Knyazliği ilə birləşmiştir.

Sevərin (Țara Səvərinului, Banatul Səvərinului), Amlaş, Făgăraş (Țara Făgărașului)

Valaxiya knyazlığı 1859-cu ildə Moldova knyazlığına birləşdi.