Haqqinda.az

İslam Qanunlarının Ucalığı

Peyğəmbərimiz, bütün insanların haqqlar baxımından aralarında bərabərlik olması, bir adamın digər adamdan ancaq pisliklərdən çəkinmə dərəcəsi nisbətində yaxşı sayılacağı, möminlərin bir-birlərinin qardaşı olduqları, aralarında bərabər olduqları, qanlarının bir-birinə bərabər dəyərlərdə olduğu və ən aşağı ictimai mövqedə olanın ictimai təhlükəsizlik tələbinin qarşılanması lazım olduğu və İslama girənlərin ümumi əhvə qovuşacaqları qanunları ilə göndərildi.

Peyğəmbərimiz, uca Allahdan götürdüyü parlaq bir şəriət və ədalətli bir qanuni sistem ortaya qoydu. Bu ictimai sistem insanların ibadətlərini, fərdlər arasındakı əlaqələri, dünya həyatları ilə axirətləri üçün ehtiyac duyacaqları tənzimləmələri bir bütün olaraq ehtiva edirdi. Bu qanuni sistem ibadətlə, siyasətlə, ictimai əlaqələrlə və əxlaqla əlaqədar detalları əhatə edirdi. Gələcəkdə insan həyatında meydana gələcək və insanoğullarının ehtiyac duyacaqları heç bir inkişafı çöldə buraxmırdı. Başqa bir deyimlə meydana gələn hər yeni inkişafın, baş verən hər hadisənin İslam şəriətində Müsəlmanlar tərəfindən qəbul edilmiş və lazım olduğunda müraciət ediləcək bir dayağı, bir təməli vardı.

Bu din bir çox gözəlliklər ehtiva etdiyi kimi, ağılla uyğunlaşan hökmlərə sahib idi. Tətbiq olunması asandır və xoşgörüşlüdür. Çətinliyi qaldırmışdır. İki şahidlik cümləsi ilə kifayətlənməkdədir. Qanunlarında ucalıq, qəti dayanıqlılıq və ciddilik vardır. Buna görə insanlar bu dinə axın axın girdilər. Bu dinin mənsubları yer üzündəki ölkələrin əhəmiyyətli bir hissəsinə hakim oldular. Bu dinin işığı yer üzünün şərqini və qərbini işıqlandırdı. Yer üzünün bütün bölgələri və bölgələri dövr dövr bu dinin bayrağı altına girdi. Bu din sayəsində irqləri və dilləri bir-birindən fərqli olan millətlər bir-birləriylə qaynaşdı.

Bu dinin ilk ortaya çıxdığı dövrdə Peyğəmbərimiz Məkkəni gizlicə tərk etmək məcburiyyətində qaldı. Səhabələri işgəncə görür, alçaldılır və dinlərindən çevirilmə cəhdlərinə məruz qalırdılar. Bir dəfə gizlicə Habeşistana köç edirlər, başqa bir dəfə saxlana saxlana reallaşdıqları səfərlərlə Mədinəyə sığınırdılar. İşdə bu lider adam sözünü etdiyimiz səhabələri ilə əvvəl zamanında edə bilmədiyi bir ümrə ziyarətini reallaşdırmaq üzrə Məkkəyə ayaq basır, çağırışının düşmənləri onu önləyə bilmir, maneə törədə bilmir. Qısa bir müddət sonra isə Məkkəyə bir fəth edici sifəti ilə girir, bu şəhərin xalqına bir damla qan tökmədən suveren olur. İnsanlar İslam dininə istəyərək və bəzən çətinlik çək/məcbur edilərək girir. Ərəb qəbilələrinin şefləri göndərdikləri heyətlər vasitəçiliyi ilə itaət düzümünlərini o lider adamın əllərinə verirlər. Bu lider adam daha Məkkə şəhərini fəth etmədən elə bir gücə çatdı ki, elçilərini və nümayəndələrini Kisra, Sürüşsəyər və onlardan alt səviyyədəki dünya hökmdarlarına göndərərək onları İslama çağıra bildi. Bütün çətinliklərinə baxmayaraq Kayserin, yəni Bizans İmperatorluğunun bəzi bölgələrinə əsgəri səfərlər təşkil etdi. Uca Allahın Nasr, Fəth və digər surələrindəki açıq vurğulamaları uyarınca və tarix kitablarının bizə xəbər verdikləri üzrə Rəbbinin özünə vəd etdiyi kimi bu lider adamın gətirdiyi din bütün digər dinlərə üstünlük qurdu.

Bu din, ona insafsız bir dillə hücum etmək istəyənlərin izah etdikləri kimi qılınca və təzyiqə söykənən bir yayılma üsulu tətbiq etmədi. Tam tərsinə uca Allahın bu əmrini qanun əldə etdi: "İnsanları Rəbbinin yoluna möhkəm bir üsulla və gözəl nəsihət et çağır, onlarla üslubların ən gözəli, ən təsirlisi ilə tartış..."[1] Peyğəmbərimiz, Məkkə xalqı ilə və digər Ərəblər ilə, onlar özünə döyüş açmadıqca, onu öldürmək istəyənə qədər, onu Məkkədən çıxarana qədər döyüşmədi. Haqqında səmavi kitab enən dinlərin bağlılarının dinlərinə bağlı qalmalarını təsdiqlədi, onları İslama girməyə məcbur etmədi.

Peyğəmbərimiz, insanlardan yalnız "La ilahə illəllah, Məhəmmədin Rəsulullah" demələrini, namaz qılmalarını, zəkat vermələrini, ramazan ayında oruc tutmalarını, Beytullahı ziyarət etmələrini və İslamın hökmlərini mənimsəmələrini istədi. "La ilahə illəllah, Məhəmmədin Rəsulullah" cümlələrini söyləmək, bu cümlələri söyləyənin Müsəlmanın lehinə olan haqqları əldə etməsi və Müsəlmanın əleyhində olan öhdəçilikləri üstlənməsi üçün kafi sayıldı.

Quran-ı Kərim və İslam Şəriətinin Bəzi Xüsusiyyətləri

Uca Allah, Peyğəmbərinə, onu peyğəmbər olaraq göndərdiyində açıq ifadəli, heç bir tərəfinə qərblin sızmadığı Ərəbcə bir Quran endirdi. Peyğəmbərimiz onunla bəlağət ustalarını aciz və fesahat ustalarını dilsiz buraxdı. Onun üzərində bəlağət və fesahat ustalarına meydan oxudu, amma onlar onun bənzərini ortaya qoya bilmədilər. Halbuki bu kəslər Ərəblərin ən qabaqda gələn fesahat ustaları idi, hətta fesahat və bəlağət onlarda sona çatırdı. Hakim və alim olan Allah qatından endirilmiş olan bu uca kitab dini hökmləri, keçmişdəki cəmiyyətlərin xəbərlərini, əxlaqı təmizləməyi, ədaləti əmr edib zülmü qadağan etməyi, onu göydən enən kitablardan belə fərqli edəcək qeyri-adilikdə hər şeyi şərhi ehtiva edirdi. Bir-birini izləyən çağlara və gəlib keçən günlərə baxmayaraq davamlı oxunur. Bu kitab şirin, iştah açandır. Şərh tərzi ağılları qarışıqlığa uğradar, oxunması nə qədər təkrarlansa təkrarlansın, çağı nə qədər köhnədə qalsa qalsın, insan zövqünə bezginlik verməz.

Quran-ı Kərim, cahillərin yaşadıqları cahiliyyə qaranlıqları içində elmi və mədəni bir inqilab meydana gətirmədə bir möcüzədir. Elmi təşviq etdi və onu insanın özünə layiq kamala doğru yüksəlməsinin ilk faktoru saydı. Düşünməyi, ağıl icra etməyi, sınağı, təbiətin görünüşlərini araşdırmağı və təbiətin qanunlarını və qanunlarını kəşf etmək üçün bu sahədə dərinləşməyi təşviq etdi. İnsanın ictimai həyatının dayağını meydana gətirən bütün elm budaqlarını məcburi etdi. Kəlam, fəlsəfə, tarix, fiqh və əxlaq kimi nəzəri elmlərə əhəmiyyət verdi. Təqlidi, zəif qənaətlərə söykənməyi qadağan etdi və açıq dəlilə sarılmanın təməllərini atdı.

İşə, ciddiliyə, yaxşılıqlarda yarışmağa etina etdirərkən işsizliyi, tənbəlliyi qadağan etdi. Birliyə çağırdı və ayrılığı rədd etdi. İrqçiliyi və cahiliyyə mədəniyyətinin qızışdırdığı qəbilə fanatizmini qınadı.

İslam yaradılışda, təbii meydana gəlmədə, qanun istehsalında, məsuliyyətdə, cəzada və mükafatda ədaləti əsas qəbul etdi. Bu din, insanoğullarının Allahın qanunu və şəriəti qarşısında bərabər olma haqqına sahib olduğunu qışqıran, sinif ayrılığını, irq ayrı-seçkilikçiliyini qınayan, Allah qatında üstünlük səbəbini mənəvi bir meyar olan pisliklərdən çəkinməyə və yaxşılıqlarda yarışmağa bağlayan, bu üstünlüyü insan cəmiyyətinin fərdləri arasında sınıfsal bir imtiyaz səbəbi saymağa icazə verməyən ilk din oldu.

İslamiyyət təhlükəsizliyi qorumağa, mal, qan və ismət toxunulmazlığına böyük əhəmiyyət verdi. Təhlükəsizliyin və ədalətin berkarar olması üçün lazım olan mühiti gücləndirdikdən sonra, təhlükəsizliyin pozulmasına və ya ortadan qaldırılmasına şiddətli cəzalar nəzərdə tutdu. Amma cəzaları bu cür ictimai xəstəliklərin müalicəsində ən son müraciət ediləcək bir dərman olaraq qəbul etdiyi kimi, bu dərmana müraciət etdiyində də veriləcək cəzanın, insan üçün nəzərdə tutduğu azadlıqla bağdaşık olmasını şərt qaçdı. Bundan ötəri İslam şəriətində mühakimə ədaləti, təhlükəsizliyi yerləşdirmə və lazımlı bütün təminatlar ilə birlikdə qanuni haqqların sahibinə verilməsi qanunu üzərinə oturdulmuşdur.

İslamiyyət sağlamlığın, orqanik və psixoloji sağlamlığın qorunmasına son dərəcə böyük bir diqqət göstərmiş, bütün qanuni tənzimləmələrini həyatda əhəmiyyətli olan bu qanun ilə uyğun olaraq təyin etmişdir.

İnsanı cahiliyyə qaranlıqlarından çıxarıb haqq və kamal işıqlığına istiqamətləndirmək üçün gələn uca İslam şəriətində lazımlılıqlar (fərzlər) və haramlar praktik fitri təməllərə söykənər. İnsanın kamala çatması üçün ehtiyac duyduğu və çatmağa çalışdığı kamal hədəfi üçün dayaq olan hər şey, İslam şəriətində insan qarşısına əmr olaraq çıxarılmış və ona çatmanın yolları şəriət tərəfindən hazırlanmışdır. Bunun yanında İslam şəriəti, insanı arzu edilən gerçək xoşbəxtlikdən məhrum edən hər şeyi haram elan etmiş və bədbəxtlik çuxuruna düşməyə aparan bütün keçidləri bağlamışdır.

İslamiyyət, şəriətin qanunları ilə ziddiyyət təşkil etməyən, kamal nərdivanın pillələrini çıxmağı maneə törətməyən, dünya həyatına aid bütün nemətləri, həzzləri və gözəllikləri sərbəst elan etmiş, uca məqsədlərə paralel və o məqsədlərlə eş zamanlı olaraq bu dünyalıq həzzlərin qanunlarını təyin etmiş, bunların içində zərərli olanları haram edərək insana mənimsənməsi yaraşanları lazımlı və fərz saymışdır.

İslam, qadına son dərəcə böyük bir diqqət göstərmiş, onu ailənin təməl direği və evlilik həyatında xoşbəxtliyin təməli qəbul etmiş, ona şərəfini və qürurunu zəmanət edən, özünün, uşaqlarının, içində yaşadığı cəmiyyətin xoşbəxtliyini reallaşdıran haqqlar tanımış və vəzifələr yükləmişdir.

Qısacası İslamiyyət, insan cəmiyyətinin inkişafı və irəliləməsi üçün ehtiyac duyacağı heç bir qanuni tənzimləməni laqeyd yanaşmamışdır.

Peyğəmbərimizin Vəfatı və Dəfn edilməsi

Hz. Əli, Peyğəmbərimizlə həyatının son anlarına qədər kölgənin kölgə sahibi ilə olan birliyi kimi bərabər idi. Bu ayrılmazlıq əlaqəsi müddətində Peyğəmbərimiz ona tövsiyələrdə ol/tapılar, məlumat verər və sirlərini onun yanına buraxardı. Peyğəmbərimiz son anlarında: "Mənə qardaşımı çağırın!" dedi. O sırada Peyğəmbərimiz onu bir iş üçün bir yerə göndərmişdi. Peyğəmbərimizin onun çağrılmasını istəməsi üzərinə başda bəzi Müsəlmanlar dərhal yanına qaçdılar. Lakin Hz. Əli gələnə qədər kimsəylə danışmadı. Hz. Əli gəldiyində Peyğəmbərimiz özünə: "Mənə yaxınlaş!" dedi. Hz. Əlinin özünə yaxınlaşması üzərinə Peyğəmbərimiz ona söykəndi. Bir müddət ona söykənən qalaraq özünə bir şeylər söylədi və arxasından özündə son nəfəsini vermə əlamətləri görüldü.[2] Bir müddət sonra Hz. Əlinin məşhur xütbəsindən birində ifadə etdiyi kimi, Allahın Elçisi, onun qucağındaykən vəfat etdi.[3]

Mədinə xalqı, sevdiklərinin ayrılmasının hüznü ilə Allah Rəsulunun evindən yüksələn qışqırıqlardan və fəryadlardan onun öldüyünü öyrəndilər. Allahın qullarının ən şərəflisinin axirət səfərinə çıxmış olması, ürəklərin yuvalarından çıxacaqmış kimi çarpmalarına gətirib çıxaran bir şok təsiri meydana gətirdi. Peyğəmbərimizin vəfatı, atəşin quru otlar arasında yayılmasına bənzəyən bir sürətlə Mədinə xalqı arasında yarıldı. İnsanlar hüzndən özlərini itirmə mərhələsinə girdilər. Halbuki Peyğəmbərimiz bu acı/ağrılı hadisənin daha əvvəl zəminini hazırlamış, şəxsən özü ölümə yaxın olduğunu bir neçə dəfə xəbər vermiş, ümmətə vəkili və özündən sonrakı xəlifəsi olan Əbu Talib oğulu Əliyə lazım olan itaəti göstərməsini vəsiyyət etmişdi. Onun vəfatı Müsəlmanların vicdanlarını sarsıdan ağır bir zərbə oldu. Mədinə şəhəri, xalqı ilə birlikdə həyəcan qasırğasına tutuldu. Bu sırada Hattap oğulu Ömərin söylədiyi bir söz qarşısında Peyğəmbərimizin evi qarşısında toplanan insanların qarışıqlığı dözərək artdı. Ömər, hər kəsi qılıncı ilə hədələyərək belə deyirdi: "Bəzi münafiqlər Peyğəmbərimizin öldüyünü iddia edirlər. Vallah, o ölmədi. Lakin İmran oğulu Musa necə Rəbbinə getdisə o da Rəbbinə getdi."[4]

Hərçənd Musa Peyğəmbərin (ə.s) ölümü ilə Peyğəmbərimizin (s.ə.ə) vəfatı arasında bənzərlik yox idi; lakin Ömərin daha sonra sərgilədiyi tutumlar, bəlkə də onun bu müqayisə etmədə nə üçün israr etdiyi sualı üzərindəki pərdəni qaldırar. Çünki bu sözü qəti o da duy/eşitmişdi Peyğəmbərin özündən: "Əlinin mənə qarşı olan mövqesini, Harunun Musaya qarşı olan mövqesi kimidir."

Ardından Əbubəkr və Ömər bəzi yoldaşları ilə birlikdə, Peyğəmbərimizin vəfatı sonrasında yerinə kimin xəlifə olacağı mövzusunda fövqəladə bir yığıncaq üçün dərhal Saideoğullarına aid kölgəliyə getdilər. Belə bir yığıncağa qatılmağa xərclərkən, Əbu Talib oğulu Əlinin xəlifə olaraq təyin edilmiş olduğunu və özlərinin də ona beyət etdiklərini unutmuş göründükləri kimi, ayrıca Peyğəmbərimizin hələ soyumamış yatan ölü bədəninə hörmətsizlik sayılan bir davranış sərgiləyirdilər.

Əbu Talib oğulu Əli ilə onun ailəsinə gəlincə; onlar, Peyğəmbərimizin cənazə hazırlığı və torpağa verilməsi ilə məşğul oldular. Hz. Əli, Peyğəmbərimizin ölüsünü, geydiyi köynəyi üzərindən çıxarmadan yudu. Cənazəni yuma işində ona Abdulmuttalip oğulu Abbas ilə oğulu Fazl kömək etdi. Hz. Əli, cənazəni yuyarkən: "Atam anam sənə qurban olsun; sağlığında da, ölü ikən də nə gözəl iy verirsən!" deyirdi.[5]

Sonra Peyğəmbərimizin mübarək naaşını bir sidrin üzərinə qoydular. Hz. Əli belə dedi: "Peyğəmbərimiz ölü və ya diri olsun imamımızdır. Buna görə qruplar halında arxa arxaya yanına girsinlər və cənazə namazını edib getsinlər." Onun cənazə namazını ilk edənlər Hz. Əli ilə Haşimoğulları oldu. Sonra bunların arxasından ensar Müsəlmanları cənazə namazı etdilər. [6]

Arxasından Hz. Əli, Peyğəmbərimizin cənazəsinin qarşısına keçərək bunları söylədi: "Allahın salamı, rəhməti və bərəkəti üzərinə olsun ey Peyğəmbər! Allahım, onun özünə endirilən ilahi mesajı təbliğ etdiyinə, ümmətinə nəsihət verdiyinə, Allahın dinini üstün gətirərək sözünü tamam etdirməsinə qədər onun yolunda cihad etdiyinə şahidlik edirik. Allahım, bizi Allahın ona endirdiyi mesaja uyanlardan, onun arxasından göstərdiyi yolda sabit qalanlardan et və bizi onunla bir araya gətir!" Hz. Əli bu sözləri söyləyərkən orada ol/tapılanlar "amin" deyirdi. Beləcə onun cənazə namazını əvvəl kişilər, sonra qadınlar və sonra da uşaqlar etdi.[7]

Saideoğulları Kölgəliyinə gedən səhabələrin heç biri Peyğəmbərimizin dəfn edilməsinə və cənazə namazına qatılmadı. Halbuki rəsulların sonuncusu olan Peyğəmbərimiz, bütün insanlara gerçək xoşbəxtliyin yolunu göstərmişdi, özlərinə açıqladığı təlimatlara uymaları şərti ilə o xoşbəxtliyə çatmağı da zəmanət etmişdi. Peyğəmbərimizin şərhlərinə görə xoşbəxtlik yolu, biri digərinin yerinə keçməyən iki əhəmiyyətli əmanət olan təməl qaynağa sarılmaqdır. Peyğəmbərimiz bu mövzuda belə deyir:

"Ey insanlar, mən sizin qabaqcılınız, öndən gedəninizim. Sizlər hovuzumun başında mənə gələcəksiniz. Mən sizə iki əmanəti soruşacağam. O iki əmanət mövzusunda məndən sonra nə etdiyinizə baxın. Çünki lütfkar və hər şeydən xəbərdar olan Allah bu iki əmanətin bir-birindən ayrılmayacağını mənə xəbər verdi. Mən bunu Rəbbimdən istədim, o da bunu mənə verdi. Xəbəriniz olsun ki, bu iki əmanəti sizə buraxdım. Bunlar Allahın kitabı Quran ilə soyam olan Əhl-i Beytdimdir. Onların qabağına kəçməyin ki, ayrılığa düşərsiniz. Onların gerisində qalmayın ki, həlak olarsınız. Onlara bir şeylər öyrətməyə cəhd etməyin ki, onlar sizdən daha məlumatlıdırlar. .."[8]

Peyğəmbərimiz üçün, içində vəfat etdiyi otaqda bir məzar qazıldı. Hz. Əli onun mutahhar naaşını məzara qoymaq istədiyində, ensar Müsəlmanları divarın arxasından belə söylədilər: "Ey Əli, sənə Allahı və bu gün Allah Elçisi ilə əlaqədar haqqımızın əldən getməsini xatırladırıq. Bizdən birini içəri al/götür ki, o adam Peyğəmbərimizi torpağa vermə işində bizim nümayəndəmiz olsun." Bu xatırlatma üzərinə Hz. Əli: "Evs b. Huli içəri girsin!" dedi. Bu şəxs, Avfoğullarından ərdəmli və Bedir Döyüşünə qatılmış bir adam idi.

Arxasından Hz. Əli məzara endi, Peyğəmbərimizin yüzünü örtən örtünü qaldırdı və yanağını torpağa yasladı və üzərini torpaqla örtdü.

Ey Allahın Elçisi! Doğulduğun gün, vəfat etdiyin gün və yenidən dirildiləcəyin gün Allahın salamı üzərinə olsun!