Haqqinda.az

Həyatı[redaktə]
Şeyxəli xan Fətəli xan oğlu Quba şəhərində anadan olmuşdur.

1791-ci ildən Qubada hakimiyyətə gəlmiş Şeyxəli xan əvvəlki siyasəti kökündən dəyişərək Ağa Məhəmməd şah Qacarla dostluq əlaqələri yaratmış, onun müttəfiqinə çevrilmişdi.

Rus qoşunları 1806-cı ildə Quba xanlığını işğal edib, xanlığı ləğv etdi. Lakin buna baxmayaraq, Qubalı Şeyxəli xan uzun müddət işğalçılara qarşı mübarizəni qətiyyətlə davam etdirdi.

Quba xanlığının tarixinin bu qısa təhlili göstərir ki, İranda bərpa olunmuş mərkəzləşmiş hakimiyyətə əvvəllər öz şəxsi xanlıq mənafeyinə görə münasibəti müsbət olmayan xanların əksəriyyəti rus təhlükəsini hiss etdikcə və çar qoşunlarının vəhşiliklərini gördükcə son pənah yeri kimi yenə də İranı görür və ondan kömək umurdular.

1796-cı ildə V.Zubovun başçılığı ilə Ardı »

Həyatı[redaktə]
Hüseynqulu xan İmamqulu xan oğlu Urmiyada dünyaya gəlmişdi. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Hüseynqulu xan Urmiya hakimiyyətini öz qanuni haqqı bilirdi. Ona görə də əmisinə qarşı gah gizlin, gah aşkar mübarizə aparırdı. Ağaməhəmməd şah Qacarın ölümündən sonra Güney Azərbaycan xanlarından bəziləri müstəqillik eşqinə düşdülər. Məhəmmədqulu xan da onlara qoşuldu. Onlar Təbrizə yığışıb, hərəkətə başlamağı qərara aldılar.

Məhəmmədqulu xan yolda Urmiyadan məktub alır. Ona bildirirdilər ki, qardaşıoğlu Hüseynqulu xan üsyan qaldırıb. Xanəmir bəy Xələci daha səhih xəbər üçün Urmiyaya göndərir. Sonra ürəyi sakitləşməyib, özü Urmiyaya qayıtmalı oldu. Əsgər xan Əbdülməlikini səlahiyyətli nümayəndəsi kimi Təbrizdə saxladı. Məhəmmədqulu xan Urmiyaya çatıb, təhqiqata başladı. Öyrəndi ki, Hüseynqulu Ardı »

1794-cü ildə Məhəmmədhəsən xan, Quba xanı Şeyxəli xan və Şirvan xanlığına iddialı Qasım xan birlikdə Ağsu üzərinə hücum etdilər. Ağsu bir neçə ay mühasirədə qaldı. Bir gün güclü yağış yağdı və sel çadırların böyük bir hissəsini məhv etdi. Ordunun vəziyyəti pisləşdi. Mühasirə altında olanlar Sərdərin mahalının naibi Ömər sultanın başçılığı ilə mühasirə edənlərə qarşı hücuma keçdilər. Şeyxəli xan və Məhəmmədhəsən xan öz xanlıqlarına qayıtdılar. Qasım xan isə Quba və Şəki arasındakı Qaraburqa dağında məskunlaşdı. 1795-ci ildə V. Zubovun yürüşü zamanı Qasım xan Hovuz mahalının naibi Yüzbaşı bəyin köməyi ilə Qaraburqa dağından endi və Ağsu şəhərinin yaxınlığında düşərgə salmış qraf Valeryan Zubovun Ardı »

1805-ci ildə Qacar İran hakimiyyəti ilə bağlanmış sülh müqaviləsinə əsasən paytaxtı Şuşa olmaqla Qarabağ, eləcə də Şəki və Şirvan xanlıqları Rusiyaya birləşdirildi. 1806-1813-cü illərdə Rusiya İmperiyasının hərbi təcavüzü nəticəsində Bakı xanlığı, Quba xanlığı, Gəncə xanlığı, Talış xanlığı, Dərbənd xanlığı Rusiya İmperiyasına daxil oldular.[1] Nəhayət 1826-cı ildə Rusiya Naxçıvan və İrəvan xanlıqlarını işğal etdi.

İşğal olunmuş xanlıqların ərazisində özünün hakimiyyətini bərkidməyə çalışan Rusiya İmperiyası, ərazilərə Qacar İrandan və Osmanlı Türkiyəsindən köçən xristian erməniləri yerləşdirməyə başlamışdır. Bu siyasətin nəticəsində təkcə 1828-ci ildən 1830-cu ilə dək təxminən 130 min erməni köçkünü (bunlardan 50 mini Qarabağ xanlığının ərazisində) Azərbaycan xanlıqlarının ərazilərində məskunlaşdırılmışdır. Ardı »

Tarixi[redaktə]
İsmayıllı və Göyçay rayonlarının ərazisində mövcud olmuşdur.

Mahalın naibi Azay sultan idi.

Əhalisi[redaktə]
1821-ci ildə 2 oba (Haputlu və Şıxlı) və 7 kənddə (Mican, Qalınçaq, Xanağalı, Qalaq, Üştala, Yenikənd, Uruşan) 551 ailə yaşayırdı.

İqtisadiyyatı[redaktə]
Xazayurd mahalının sakinləri əkinçilik, bağçılıq və baramaçılıq, ipəkçilik, ilə məşğul olurdular. Ardı »

Ağası xan hakimiyyətə gələndən sonra qardaşını həbsdən azad etdi. Qardaşı Fətəli xanın qızını öz oğluna almaq istəyirdi. Xan isə bundan narazı olub onu xəbərdar etdi. 1785-ci ildə Fətəli xan yenidən müharibəyə başladı. Qarabağ xanlığı və Quba xanlığı müttəfiq olaraq Şirvana hücuma keçirdilər. Ağası xanın böyük oğlu Əhməd bəy İbrahimxəlil xanın qardaşı Mehrəli bəy Sarıcalı-Cavanşiri öldürdü. Ağası xan məcbur qalıb Fətəli xanın hüzuruna gəldi, oğlanları ilə bərabər məhbus olaraq Qubaya, ordan da Bakıya göndərildi. Ağası xan 1788-ci ildə Bakıda 57 yaşında öldürüldü. Ardı »

Həyatı[redaktə]
Bu tarixi şəxsiyyətə Iran və Rus tarixçiləri müxtəlif damğalar vurublar. Çünkü Mir Həsən Xanın adı Iran və Rus müstəmləkələrinde Azadlıq simvoluna cevrilmişdi. Sözsüz ki, imperiya ideoloqları Mir Həsən Xanın uğurlu hərbi yürüşləri, xüsusi ile onun süvari dəstələrinin zəfərləri haqqında müsbət fikir deməzdiler. Yadelli işğalçılara qarşı vuruşmalarda ad-san qazanan Mir Həsən Xanın sərkərdə məharəti haqqında rus tarixçisi, akademik B.A.Dorn yazır: "1832-ci ildə son Talış xanlarından Mir Mustafa xanın oğullarından biri olan Mir Həsən xan öldu. Ruslara qarşı vuruşmalarda ləqəb kimi o "Döyüşçülərin ən öncülü" adını qazanmışdı.”

Iranlılar isə döyüş vaxtı öz xanlarına deyirdilər: "Sərkərdə, Mir Həsən xan kimi olar".

Mir Həsən xanın döyüşlərini öz Ardı »

Məhəmmədqasım xan (?-1721) – Toxmaqlı oymağının məşhur simalarından biri. Qaradağ hakimi. Məhəmmədqasım xan Qaradağda əski çağlardan qalan qalalarda yenidənqurma işləri apararaq güclü istehkamlar yaratmışdı. Hakimiyyətini möhkəmlətdikdən sonra şahın əmrlərinə etinasızlıq göstərirdi. 1717-ci ildə Rusiya elçilə Şamaxıya, oradan Gilana, Ərdəbil yolu ilə Əhərə gəlib çatırlar. Əhərin ətrafında rus elçisi A.P.Volınski nümayəndə göndərib Məhəmmədqasım xandan yer-yatacaq istədi. Məhəmmədqasım xan elçiləri şəhərə buraxmır. Bayandur sultanın oğlu, Əbdürrəzzaq xan, Kazım xan (Məhəmmədkazım xan), Məhəmmədhüseyn bəyin atası. Ardı »