Haqqinda.az

Qul Allahı sevdiyi kimi Allah da qulunu yaratdığını sevər. Xüsusilə insanın o biri varlıqlar içində ayrı bir yeri vardır. Çünki: "Biz həqiqətən Adəmoğullarına çox ikram etdik onlara çox dəyər verdik..." (17/İsra 70) ayəsi ilə Allah insanoğlunu qiymətli yaratdığını bildirmişdir. Allahın qulunu sevdiyini ifadə edən çox ayə vardır. Allahın təqva sahibi yaxşılıq edən tövbə edən içini xaricini təmizləyən ədalətli saleh qullarını sevdiyini Quran vurğulamaqdadır. Bəzi ayələr də Allahın fəsad fısk qürur zülm təcavüzkarlıq kimi pis işləri edən qullarını sevmədiyini ifadə etməkdədir. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) də: "Kim Allah üçün təvazö etsə Allah onu yüksəldər. Kim də qürurlansa Allah onu alçaldar. Kim Allahı çox zikr edərsə Allah onu sevər." (İbn Macə Zühd 16) buyurmuşdur. Bir hədisi qüdsidə də: "Qulum Mənə ən çox fərz ibadətlərlə yaxınlaşar.
Qulum nafilə ibadətlərlə də Mənə yaxınlaşmağa davam edər. O qədər yaxınlaşar ki onun eşidən qulağı Mən olaram Mənimlə eşidər. Görən gözü Mən olaram o Mənimlə görər. Tutan əli Mən olaram o Mənimlə tutar. Getdiyi ayağı Mən olaram o Mənimlə gedər." (Buxari Rikak 38; Əhməd min Hənbəl VI/256) buyurulmuşdur. Yenə bir çox hədisdə Allahın sevdiyi işlər izah edilmiş; "Allahın ən çox sevdiyi işlər bu budur" deyilmişdir. Bütün bunlar Allahın qullarını sevdiyini sübut etməkdə və vurğulamaqdadır. Allah qulunun onu sevdiyini; özünün də qulunu sevdiyini bildirmişdir. Allah qulunu sevər qul da Allahı sevər. Sevgi halı qulu Allaha hörmətə ONun razılığını üstün tutmağa ONun yolunda səbrə Allaha qovuşmağa ONsuz qərarının qalmamasına ürəyi davamlı Allahı xatırlamağa və onunla qaynaşmağa sövq edər. Qəzali belə deyir: "Qulun Allahı sevməsi məcaz deyil; gerçəkdir.
Çünki dildə söhbət nəfsin özünə uyğun bir şeyə eşitdiyi meyldir. Işk (eşq) isə bu meylin həddindən artıq dərəcəsidir. Yaxşılıq və gözəllik nəfsə uyğunluqdur; gözəllik və yaxşılıq bəzən baş gözüylə bəzən də bəsirətlə (könül gözüylə) qəbul edilər. Sevgi isə hər ikisi ilə qəbul edilə bilər yalnız sözə məxsus deyil. Lakin Allahın qulu sevməsi bu mənada ola bilməz. Bütün bu anlayışlar da elədir. Allahdan başqası haqqında bir məna ifadə edən anlayışlar Allah haqqında başqa bir məna ifadə edər. Yaradanla varlıqlar arasında ən ortaq adlardan olan "varlıq" belə Yaradan ilə varlıqlar haqqında eyni mənanı verməz hər biri üçün ayrı bir məna qazanar. Çünki varlıqların varlıqları Allahdan alınmışdır. Tabe' varlıq ilə tabe olunan varlıq bir ola bilməz. Ortaqlıq yalnız sözdədir məna fərqlidir." (Əhyası Ulumid idin IV/302-303) Ümumiyyətlə Yaradanla varlıqlar arasında xüsusilə də Yaradanla insan arasında sevgi kainatın təməl qanunlarından biridir. Uca Allah əsərlərini hərəkətlərini görmək ad və sifətləriylə görünmək üçün kainatı yaratmışdır. O yaradıcıdır ruzi verəndir qısandır açandır yüksəldəndir əziz edəndir alçaldandır zəlil edəndir; digər ad və sifətlərin sahibidir. Əgər yaratdığı kimsə yoxsa yaratması quru bir addan ibarət qalar. Ruzi verdiyi kimsə yoxsa ruzi verici sifəti hərəkətə çıxmaz potensial bir gücdən ibarət qalar.

Çünki ibadət edilmək bilinmənin ən irəli nəticəsidir. Demək ki Allah şanının bilinməsi üçün kainatı yaratmışdır. Haqqın bilinmə və ibadət edilmə iradəsi parça parça hər varlığında görünən sevgini ehtiva etməkdədir. Maddi varlıqların ən kiçik parçası -bildiyimizə görə- atomdur. Atomun quruluşunu bilən insan mərkəzdəki nüvə ilə onun ətrafında qorxunc sürətlə dönən elektronlar arasındakı cazibəni yəni sevgi bağını anlar. İndi sevgi kainatın ən kiçik parçasına hakim olduğuna görə o zərrələrin təcrübəsindən ibarət yaranan kainat cisimlərinin hamısına da hakimdir. Demək ki kainatın quruluşu ad və sifətlərini sevən Allahın sevgisindən daşan bir sevgi üzərinə quruludur. Ağıl nəql fitrət ibrət zövq və vicdan kantıları həmişə qul ilə Rəb yaradılan ilə Yaradan arasında iki istiqamətli söhbətin varlığını göstərər. Allahın yaratması doğru yolu göstərmək üçün əmrlər verməsi peyğəmbərlər göndərməsi davranış və hərəkətlərə savab və cəza təyin etməsi həmişə söhbətinin varlıqları gözləməsinin əsəridir. Yaradıcının yaratdığını sevməsi öz şəxsini və hərəkətlərini sevməsi deməkdir. Yaradılanın yaradanı sevməsi isə əskiyin kamala meylidir; Elektronun nüvəyə planetlərin günəşə; günəşin sistemiylə birlikdə tabe olduğu qalaktika mərkəzinə çəkilişi kimi. Çünki varlığın varlığı həyatı və hərəkətləri həmişə Yaradana bağlıdır. Yaradanın sevgisi yaradılanın xüsusilə də tam şüur sahibi insanın hüceyrələrinə ruhuna qarışdırılmışdır. Məxluqatın xəmiri Xaliq sevgisiylə yoğurulmuşdur. Allah cinləri və insanları Özünə qulluq etmələri üçün yaratmışdır (51/Zariyat 56). İbadət sevginin ən son dərəcəsidir.