Haqqinda.az

Pasxa (ibrani dilində פֶּסַח pesax, yunan dilində πάσχα pasxa) – yəhudilərin və xristianların ən mühüm bayramlarından biridir. Pasxa bayramında yəhudilər Misir köləliyindən azadlığa çıxdıqlarını qeyd edirlər, xristianlar isə Xilaskar İsanın ölümdən dirilməsini yad edirlər.[1]Mündəricat
1 Pasxanın törənməsi
2 Pasxa Əhdi-Cədiddə
3 Pasxa xristian kilsəsində
4 Pasxanın keçirilməsi
4.1 Yəhudilərdə
4.2 Xristianlarda
5 Pasxa fərqli dillərdə
6 İstinadlar
7 Mənbə


Pasxanın törənməsi

Pasxa bayramı qǝdimdǝn ibrani xalqının Misirdǝn çıxışını yad etmǝk üçün yaz fǝslindǝ keçirilǝn bayram olaraq qeyd olunurdu. Allah Misirdə kölə olan xalqını azad etmək missiyası ilə Musa Peyğəmbəri göndərdi. Musa Peyğəmbər firondan xalqı buraxmasını dəfələrlə tələb etsə də, firon onları buraxmırdı. Allah Misirə on cəza göndərdi. Onuncu cəzadan sonra firon İsrail övladlarını buraxdı. Pasxa bayramı (Pesax) bu onuncu cəza ilə əlaqəlidir.

Onuncu cəza misirlilərin ilk övladlarının ölümü idi. İbrani dilindǝ pesax sözü "yanından keçmək" mǝnasına gǝlir. Bibliyada bunun mǝnası elǝ izah olunur ki, xalq Misirdǝn çıxan gecǝ misirlilǝrin ilk oğullarını öldürǝn məhvedici israillilǝrin evlǝrindən yan keçdi.[2]

Pasxa ilə birlikdə Mayasız Çörǝk bayramı qeyd edilirdi.[3] Xalq xatırlamalı idi ki, onların əcdadları Misirdən tǝlǝsik çıxdıqları üçün maya qatılmayan xəmirdən mayasız kökələr bişirmişdilər.[4]

Pasxa Əhdi-Cədiddə

Müjdələrə görə, xristianlıq üçün ən mühüm hadisələr – İsa Məsihin ölümü və dirilməsi məhz Pasxa bayramında baş verdi.[5] Bunun mənası İsanın quzu obrazı ilə izah oluna bilər. Yəhya Peyğəmbər İsa haqqında “Dünyanın günahını aradan götürən Allah Quzusu budur!” demişdir.[6] İsanın insanların günahları üçün qanını tökən qurban, Pasxa quzusu obrazında çıxış etməsi xristianlıqda köləlikdən (şeytana, günaha, bu dünyaya əsarətdən) azadlığa çıxması ilə, cəzadan xilas olması ilə bağlıdır.

Əhdi-Cədiddə Məsih Pasxa quzusu, möminin ürəyi də mayasız çörək kimi məcazi mənada şərh olunur: “Əslində mayasız olduğunuz kimi köhnə mayadan təmizlənin ki, təzə xəmir olasınız. Çünki bizim Pasxa quzumuz olan Məsih qurban verildi”.[7] Maya kin, pislik rəmzi olaraq, mayasız çörək də səmimi, riyasız mənasında başa düşülür: “Buna görə köhnə maya ilə, kin və pislik mayası ilə yox, amma səmimiyyətin və həqiqətin mayasız çörəyi ilə bayram edək”.[8]

Pasxa xristian kilsəsində

İsa Məsihin dirilməsi

Erkən kilsədə ibrani xristianlar Pasxa bayramında Məsihin dirilməsini qeyd etməyə başlamışlar. II əsrdə bu bayram artıq bütün kilsələrdə keçirilir, Məsihin ölümü və dirilməsi yad edilirdi.[9]

Asiyadakı kilsələr bayramı yəhudi Pasxası ilə eyni gündə qeyd edirdilər, lakin Roma, İsgəndəriyyə və Qərbdəki digər şəhərlərində olan kilsələrdə başqa bir ənənə meydana gəldi. Pasxa adında bayram yəhudi Pasxasından sonra ilk bazar günündə keçirilirdi. Beləliklə, xristian kilsəsində indiyədək davam edən ziddiyyət yarandı: İsanın dirilməsi Qərbdə və Şərqdə fərqli vaxtlarda qeyd olunur.

Birinci ümumdünya kilsə məclisində bütün kilsələrdə Pasxanın eyni gündə keçirilməsi üçün cəhd göstərildi. Lakin XV əsrdə Roma papası XIII Qriqorinin islahatı nəticəsində Yuli təqvimi Qriqori təqvimi ilə əvəz edildikdən sonra şərqi pravoslav kilsəsi ilə qərbi katolik kilsəsi arasında təqvim fərqi meydana gəldi. Bu gün katolik və protestant kilsələri, habelə bəzi pravoslav kilsələri Qriqori təqviminə görə fəaliyyət göstərirlər. Ancaq rus pravoslav kilsəsi Yuli təqvimindən imtina etməmişdir.[10]

Böyük Britaniyada 1928-ci ildə qəbul olunmuş Pasxa aktı ilə Pasxa bayramının aprel ayının ikinci şənbə günündən sonrakı bazar günündə keçirilməsi qərarlaşdırılmışdır.[11] Lakin bu akt bütün müvafiq kilsələr tərəfindən təsdiq edilmədiyindən qüvvəyə minməmişdir. 1997-ci ildə Suriyanın Aleppo şəhərində keçirilən Ümumdünya Kilsələr Şurası sammitində Pasxanın aprelin ikinci bazar günündə keçirilməsi və ya astronomik tələblərə əsasən bütün xristian dünyası üçün vahid Pasxa tarixinin təsdiq edilməsi təklif edildi. 2001-ci il üçün planlaşdırılan islahat Şuranın bütün üzvləri tərəfindən qəbul olunmamışdır.[12]

Pasxanın keçirilməsi

Yəhudilərdə
Yəhudilik
Yəhudilik fəlsəfəsi[göstər]
Dini mətnlər[göstər]
Müqqədəs şeirlər[göstər]
Yəhudi bayramları[göstər]
Dini şəxsiyyətlər[göstər]
Musəvilik həyat tərzi[göstər]
Məktəblər[göstər]
Dini rollar[göstər]
Dini tikililər[göstər]
Musevi Ayin sistemi[göstər]
Yəhudi dilləri[göstər]
Etnik bölünmələr[göstər]
Musəvi məzhəbləri[göstər]
Dini obyektlər[göstər]
Musevi duaları[göstər]
Digər dinlərlə əlaqələr[göstər]


Pesax bayramını keçirən yəhudi ailəsi

Pesax axşamı keçirilən bayram sürfəsi və onunla bağlı olan bütün rituallar “seder” adlanır (seder `nizam` deməkdir). Pasxa mərasiminin əsas qanunu İsrailin Misirdən çıxışını uşaqlara nəql etməkdir:

Övladlarınız sizdən “Bu ibadətin mənası sizin üçün nədir?” deyə soruşduqları zaman onlara söyləyin: “Bu, Misirliləri bəlaya saldığı zaman Misirdə İsrail övladlarının evləri yanından keçib xilas edən Rəbb üçün Pasxa qurbanıdır”». (Tövrat, Çıxış Kitabı 12:26-27)

Pasxa ilə əlaqəli qanunlar “Psaxim” adlı traktatda verilir. Pasxa həftəsindən əvvəl yəhudilər öz evlərində və malik olduqları digər ərazilərdə olan bütün mayanı yığışdırıb yandırır yaxud yəhudi olmayan şəxslərə satırlar. Bayramın ilk günündə hamı mayasız çörək yeməlidir, qalan günlərində isə mayasız çörək yeməmək də olar, ancaq maya qatılmış xəmirdən hər hansı bir şey yemək qadağandır.

Pasxanın ilk günündə sinaqoqda “Hallel” oxunur. Hallel Zəbur kitabının 113-118-ci fəsillərindən ibarətdir.[13]

Xristianlarda

Ənənəvi Pasxa yumurtaları

Xristianların Pasxa bayramı ilə bağlı müxtəlif adət-ənənələri vardır. Bir çox kilsələrdə möminlər Pasxadan əvvəl 40 gün müddətində oruc tuturlar. Bu oruc İsa Məsihin ölümünü yad etmək üçün nəzərdə tutulduğundan, onun əsas şərtləri müəyyən ət növlərindən və əyləncələrdən imtina etməkdir.

Pasxa bayramından bir həftə öncə rus pravoslav kilsəsində “pişik-söyud həftəsi”, Qərb kilsələrində isə “palma həftəsi” adlanan həftə başlanır. Bayrama qalan sonuncu bazar günü möminlər kilsəyə gedib, özləri ilə pişik-söyud yaxud palma ağacının budaqlarını aparırlar. Bu budaqları kilsədə təqdis edirlər.

Pravoslav və katolik kilsələrində bayramdan əvvəlki şənbə gününün gecəsində adətən gecə duası aparılır. Xüsusi ayinlər, liturgiyalar keçirilir. Protestant kilsələrində də təntənəli bayram toplantıları keçirilir. Bütün xristianlar Pasxa bayramında bir-birinə “İsa dirildi!”, cavabında da “Həqiqətən dirildi!” deyirlər.