Haqqinda.az

CİNSİYYET VE BEYİN FUNKSİYALARI Beyin quruluşunun ve funksiyalarının cinsiyyete bağlı deyişiklikler gösterdiyi, xüsusile son illerde sıx araşdırmaların mövzusu olmuşdur. Çünki beyin morfologiyasında ve fiziologiyasındakı bu ferqlilikler hem qadın-kişi davranışlarında ehemiyyetli ferqlilikleri meydana getirmekde, hem de xüsusile psixiatriyada bir çox xesteliklerin patogenezinde ve müalicesinde ehemiyyetli rola sahib görünmekdedir. Qadın kişi arasındakı bu morfoloji ve fizioloji ferqlilikleri aşağıdakı qruplar halında yekunlaşdırmaq mümkündür. Qadın ve Kişi Beynindeki Strukturca Ferqlilikler Qadın kişi arasında beyin ağırlığı cehetden ferqlilik olduğu ve kişi beyninin qadınların beyninden texminen 9 %daha çox volume sahib olduğu bilinmekdedir. MRI ile sağlam keslerde edilen araşdırmada kişilerin qadınlardan 91 ml. daha çox beyin volume ve 20 ml. daha çox beyin onurğa iliyi mayesi ehtiva etdikleri gösterilmişdir. Lakin beyin ağırlığını beden ağrılığına müqayise etdiyimiz zaman, qadın kişi arasındakı bu ferq ortadan qalxmaqdadır. Kişilerde sağ korteks daha qalın ve interhemisferlik asimmetriyada daha diqqete çarpandır. Dişilerde ise nukleus kaudatus daha böyük, diger bir deyimle kaudat ve hipokampus bölgelerinin total beyine nisbeti dişilerde daha çoxdur. Beyin morfologiyasının cinsiyyetle elaqesini şizofreniyalı xestelerde araşdıran Nopoulus ve arx. 40 qadın-40 kişi şizofreniyalı xestede edilen araşdırmada; şizofreniyalı kişilerin ventriküler volümlerinin, normal kişilerin ventriküler volümlerinden ehemiyyetli ölçüde geniş olduğunu müeyyen etmişler. Lakin eyni tapıntı, şizofreniyalılıq qadınlar ile eyni yaşda sağlam qadınlar müqayise edildiyi zaman tapılmamışdır. Qadın ve kişi beynindeki ferqli morfoloji deyişiklikler, beyin yaşlanmasında ortaya çıxmaqdadır. Yaşları 18-80 arasında deyişen 69 sağlam adamda MRI ile etdikleri araşdırmada, yaşla beyin volumunun menfi, beyin onurğalılıq mayesinin müsbet korelasya gösterdiyi ve kişilerdeki yaşa bağlı beyin atrofisinin qadınlardan çox olduğunu müeyyen etmişler. Eyni araşdırmada beyin yaşlanmasının qadınlarda sağ ve sol hemisferde simmetrik inkişaf etdiyi halda, kişilerde yaşlanmanın asimmetrik olduğu ve en çox atrofi olan bölgenin yaşlı kişilerin sol hemisferi olduğu vurğulanmışdır. Bu inkişaflara bağlı olaraq da, qadının yaşlılıqdakı mental funsksiyalarının kişilerden daha az tesirlendiyi ve yaşlanmanın kişilerde sol hemisferik funksiyaları daha çox poza bileceyi gerçeyi ortaya çıxmışdır. Agartz ve arx. nın etdikler MR ölçümlerinde de, 60 yaşdan yuxarı kişilerin beyindeki lateral ventriküler sahesinin qadınlardan daha geniş ve beyninin ise eyni yaş qadınlardan daha atrofik olduğu gösterilmişdir. Yaşlanan beyinde en böyük atrofinin frontal ve temporal yumşaqlarda olduğunu gösteren araşdırmada da, bu iki bölgedeki atrofinin kişilerde qadınlardan ehemiyyetli ölçüde çox olduğu vurğulanmışdır. Neticede edilen çox saydakı araşdırmalarda gösterildiyi kimi, kişi beyni qadın beyninden daha süretli yaşlanmaqdadır. Cinsiyyet ile korpus kallosum boyu arasındakı elaqede müxtelif araşdırmalara mövzu olmuşdur. Lakin bu mövzudakı araşdırma ziddiyyetlidir. Bezi araşdırmalarda korpus kallosum qalınlığı kişilerde daha çox olduğu gösterildiyi halda, bezi araşdırmalarda qadın kişi arasında ehemiyyetli bir ferq müeyyen edile bilmemişdir. Elster ve ark.larının sağ elini istifade eden sağlam 60 qadın ve 60 kişide MR ile etdikleri araşdırmada; korpus kallosumun anteroposterior uzunluğunun kişilerde, qadınlardan geniş olduğu ölçülmüşdür. Allen ve Gorski de etdikleri araşdırmalarda anterior commissura ve massa intermedianın qadın ve kişide ferqliliklerini 100posmortem qadın ve kişi beyninde araşdırmışlar ve qadınların texmini 53 % daha geniş massa intermedia ya sahib olduqları müeyyen etmişler. Beyin Maddeler mübadilesisi ve Cinsiyyet Beyin, orqanizmde metabolik aktiv orqanlardan biridir. Ağırlığı beden ağırlığının 2 %-i olmasına baxmayaraq, bazal şertlerde bir deqiqede orqanizmin istifade etdiyi 25 ml 02 in 50 mlini istifade eder. Deqiqede beyine texmini 800 ml qan gedir ve 77 mg glikoz bir deqiqede qandan beyine keçir ve ATPe çevrilerek istifade ediler. Beynin glikogen anbarı yox deyilecek qeder azdır. Onun üçün hipoglisemiden en çox tesirlenen orqanların başında beyin gelir. Kişi ve qadın beyninde maddeler mübadilesi cehetden ehemiyyetli ferqlilikler vardır. Aparılan araşdırmalarda beyin qan axınının, qadlnlarda daha çox olduğu müıyyen edilmişdir. Mathew ve arx. 140 sağlam adamda kişi ve qadın beyninde sağ hemisfer, sol hemisfer beyin qan axınlarını ölçerek müqayise edibler ve her iki hemisferde de qadınların beyin qan axını kişilerin beyin qan axınından ehemiyyetli ölçüde yüksek olduğunu tapmışlar. Bu mövzuda 106 sağlam adamda edilen araşdırmada da, frontal sentral, temporal, paryetal, oksipital kortekste beyin qan axını ölçülerek, kişilerin eyni beyin bölgeleri ile müqayise edilmiş ve bütün beyin bölgelerinde qadınların beyin qan axınının kişilerden yüksek olduğu ve en çox ferqin frontal kortekste olduğu müeyyen edilmişdir. Daha sonra edilen çox müxtelif araşdırmalarda da, hem total hem de regional beyin qan axını, qadınlarda kişilerden yüksek olduğu vurğulanmışdır. Niye qadınların beyin qan axını kişilerden yüksekdir? Bu gün bu sualın cavabını tam olaraq bilmeyirik. Araşdırmaçılar qadınların hematokrit deyerinin kişilerden daha az olduğunu ve periferik müqavimetin aşağı olduğunu sebebinden, kompansasyon üçün qadın beyin qan axınının çox olduğunu ireli sürmüşler. Lakin hematokrit deyerleri ve qan PCO2 deyerleri beraberlenen qadın ve kişi arasında eyni ferqin davam etmesi, bu ferziyyesni çürütmüşdür. Diger ireli sürülen bir fikir de, qadın beyninin kişi beyninden 9 % daha kiçik olması, bu sebebden beyne çox qan gederek bu ferqi kompanse edir. Lakin qadın ve kişi beyninin beden ağırlığına nisbeti arasında ferq olmaması bu fikiri de zeifletmişdir. Burada çox maraqlı olan nöqte, 38 yaşında qadın ve kişinin beyin qan axınları arasındakı ferqin, 58 yaşındakı kişi ve qadın arasında da davam etmesidir. Diger bir deyimle yaşlanma ile qadın kişi arasındakı beyin qan axını ferqi ortadan qalxmamaqdadır. Beyin qan axınının yanında, beyin glikoz istifadesi de qadın beyninde kişi beyninden yüksekdir Baxter ve yoldaşlarının, 7 kişi 7 qadın üzerinde beyin glikoz istifadesi ölçdükleri araşdırmada; qadının bütün beyninin glikoz istifade süretinin, kişiden % 19 daha çox olduğu gösterilmişdir. Araşdırıcılara göre qadın beyninin glikoz istifade süretinin kişiden çox olması ostrojen hormonundan qaynaqlanmaqdadır. Mensturyal siklusa bağlı olaraq edilen ölçümlerde astrogen hormonunun seviyyesinin en yüksek olduğu dövrde, qadın beyninin glikoz utilizasyonu en yüksekdir. Qadın yaşlandığı zaman bu ferqin ortadan qalxması, bu ferziyyesna destekler görünmekdedir. Beyin glikoz istifadesinin dişilerde çox olduğu tecrübi olaraq da gösterilmişdir. 14C-desoksiglikoz istifade edilerek siçanların astrus siklusundakı günlerde ayrı-ayrı beyin glikoz istifadeleri ölçülmüş ve astrus siklusunun her pillesinde, dişi siçan beyninin glikoz istifadesi, kişi beyninden menalı şekilde yüksek çıxmışdır. Cinsiyyet ve qan-beyin Baryeri Beyin qapıllar endotel hüceyreleri, periferik kapliyardan ferqli olaraq bir-birlerine tight-junction deyilen möhkem elaqelerle bağlanmış ve pinositotik fealiyyetde, yox deyilecek qeder azdır. Davamlı bir bazal membran ehtiva eden bu endotel hüceyreleri, qan ile beyin arasında xüsusi bir baryer meydana getirerler. Qan beyin baryeri permeabilitesinin artması, vazogenik beyin şişi inkişafına sebeb olduğu üçün, klinikada ehemiyyetlidir. Fizioloji şertlerde neyronların homeostasısını temin eden qan-beyin baryeri hipertansiyon, konvulziyon, iskemi kimi bir çox patoloji şertde permeabilitesini artırar (diger bir deyimle, qan-beyin baryeri yıxılar) ve istenmeyen nöronal ziyanlar ortaya çıxa biler. Alzheimer xesteliyi, şifrozen kimi bir çox psixiatrik pozuqluqların patogenezinde de qan-beyin baryerinin yıxılmasının ehemiyyetli olduğu vurğulanmışdır. Xüsusile Alzheimer xesteliyinde neyron ölümünden ve nöritik val meydana gelmesinin artmasından qan-beyin baryerinin yıxılmasının ehemiyyetli olduğunu gösteren bir çox araşdırma edilmişdir. Dişi ve kişide qan-beyin baryeri permeabilitesinin fizioloji şertlerde ferqli olduğu, siçanlarda edilen araşdırmalarla ortaya qoyulmuşdur. Bu araşdırmaya göre bezi siçan növlerinde, baryer permeabilitesi dişilerde kişilerden daha çoxdur. Daha sonra Öztaş ve ark.larının etdikleri araşdırmalarda, bu ferqin hipertansiyon, kolvulziyon kimi patoloji şertlerde de olduğu tecrübi olaraq gösterilmişdir. Eyni doza bikukullin ile yaradılan konvulziyonlarda dişilerde daha çox qan-beyin baryeri yıxılmaqda ve daha çox vazojenik şiş meydana gelmekdedir. Patoloji şertlerde kişilerin qan-beyin baryeri permeabilitesi daha az yıxılmaqdadır. Diger tecrübi araşdırmaların çoxunda olduğu kimi qan-beyin baryeri mövzusundakı araşdırmalar da kişi tecrübe heyvanlarında edilmekde, dişideki mensturyal siklusun tecrübeleri pozacağı fikiri buna sebeb olmaqdadır. Halbuki dünya ehalisinin yarısı qadın, yarısı kişi ve mensturyal siklusta fizioloji bir hadise olduğuna göre kişi tecrübe heyvanlarından elde edilen neticelendirere göre, dişileri şerh etmek bir çox elmi sehve niye/sebeb ola biler. Çünki, qadın ve kişi beyni qan-beyin baryeri permeabilitesindeki ferqlilik kimi, bir çox istiqametden kişiden ferqlidir. Hem fizioloji, hem de patoloji şertde qadın ve kişi beyninin ferqli olması müalice baxımından da ehemiyyetlidir. UŞAĞA CİNSİ TEHSİL İLE ELAQEDAR MELUMAT VERME Çoxumuz cinsiyyet ve artıma mövzusunda, ana atalarımız terefinden kifayet qeder öyredilmemiş olmamızın ağrısını çekmişik. Bu sehv tutumu uşaqlarımıza qarşı davam etdirmemiz sehv ve gereksizdir. Bizler üçün cinsilik ve artıma ile elaqedar melumat ne qeder ehemiyyetli ise, uşaqlar baxımından da o cür lazımlıdır. Kiçik uşaqların cinsilikle elaqedar sualları, cinsi duyğular deyil, artıma mövzusudur. Ümumiyyetle uşaqlar 2-3 yaşlarında en gec 4 yaşında sual soruşmağa başlayarlar. Körpeler nece olur?, Men haradan geldim? bu sualları gerçeklere söykenerek uşağınızın yaşını göz önüne götürerek qısaca cavablayın. Uşağınız cinsellik ile elaqedar melumatları sizden elde etsin, melumatları köçüren siz olun ki cinsiyyet ve artıma ile elaqedar melumatları başqaları ile danışması lazım olduğunu düşünmesin. Müzakire etmekden qaçınmayın pis, qadağan, deye düşünmesin. Soruşduğu sual ne olursa olsun (cinsellik artıma) her şeyi bir defede izah etmeye çalışmayın. Qısaca yalnız soruşulan sualı doğru cavablayın. Ana, ataların çoxu soruşulan suallara heyvanlar, böcekleri nümune göstererler. Ancaq uşaq bundan temin olmaz. Onları maraqlandıran gerçek faktlardır. Uşağınız size cinsellik ve artıma ile elaqedar soruşduğu sual qarşısında bu ne forma bir sual edası ile ona baxmayın. Sifetinizi büzdürüb telaşa qapılmayın tebii olun. Uşağınızın soruşduğu sualı cavablamanın en yaxşı yolu belke de döl yatağı içerisinde fetüsün ne şekilde inkişaf etdiyini gösteren şekil ya da kitablardır. Hem maraqlı gözler ile izleyecek hem de suala cavab alcaq. İrelide doğru olaraq cavabladığınız bu melumatları xatırlayacaq, doğru istifade edecek. Uşaqlar ana-atalarından elde etdikleri melumatları yoldaşları ile paylaşarlar, bunda da bir qorxu yoxdur. Ancaq öz cinsi heyatınız ile elaqedar melumatları vermeyin. Bele bir sual soruşduğunda bunun sizin üçün xüsusi olduğunu, paylaşmaq istemediyinizi qeyd edin. Uşağınız sizi çılpaq geyinerken, görse tebii olun çekinmeyin ananın ya da atanın anatomik quruluşunu müşahideler eder. Bunu xüsusile etmeyin uzun müddet çılpaq gezmeyin. Uşağınız kompleks duyğular içinde qala biler. Çılpaqlığınızın tehrik edici, cinsi istiqametden xeberdarlıqçı bir xüsusiyyetde olmaması lazım olduğunu unutmayın. QARŞI CİNSLE ELAQE Birleşme, qarşı cinsi elaqenin döllenmekle neticelenen tek formasıdır ve medeniyyetimizde, bu sebeble her şeyin üstünde tutulmaqdadır. Keçmişde kimi dinler terefinden hamilelikle neticelenmeyen cinsi birleşmeler qebul görmürdü ve bu mövzu üzerinde cütlere ağır bir tezyiq vardı. CİNSİ HEREKET MÜSTEQİLDİRMİ? Bu gün insana aid ne varsa ictimaileşmiş; yeni teşkil edilmiş, bezi qaydalarla mehdudlaşdırılmış veziyyetde. Heyat zeruretlerimizden biri olan cinsi impuls da, deyişen her cemiyyet quruluşunda ferqli tenzimlemelere tabe qalmaqla birlikde, her vaxt ictimainin maraq sahesi içinde olmuşdur. Zaman içinde, qadın kişinin suverenliyi altına girerken, cinsi hereket de, artıma hereketinden ayrılaşaraq başlı başına düzenlinişine sahib bir hereket halına geldi. Zamanın bir dövründe cinsi hereketin obyekti olmayan bir çox orqan, bu gün az qala fetişize edilmiş veziyyetdedir. Yalnız artıma hereketi olmaqdan çıxışın göstericilerinden biri de şübhesiz doğum idare üsulları. Tek burada bir nöqteni, ehemiyyetli bir nöqteni atlamamaq lazımdır: Cinsi hereket artıma hereketi xaricine çıxarken qadın ve kişi üçün eyni formasnı götürmedi, iki cins üçün ferqlileşdi. kişinin ve qadının ferqlileşen cinsi rolları ve esl olaraq onunla teyin olunan ictimai rollarına uyğun cinsi davranışları inkişaf etdi. Qadının cinsi davranışına bağlı melumatlar artıq tarixde görüle bilmez oldu. Qedim Yunanda ve Romada oğlanların müeyyen bir yaşa gelene qeder, daha yaşlı partnyorla birlikde olduqlarını, sanki onlar terefinden “öyredildiyini” görürük. amma qadınlarla bağlı izah edilenler bir neçe sözden ibaretdir. Bu veziyyet bir çoxlarının Roma ve Yunan ekscinselliyi deye behs etdiyi şeydir. Ancaq, bu gün üçün “exlaqi sistemimiz” içinde müsbet yer tutmayan ekscinselliyin, o zaman ekscinsellik deye bir anlayışla ifadelendirilmediyi, veziyyetin cemiyyetin düzenlenişinde bir fakt olduğu atlanılmamalıdır. Deyişen cemiyyet strukturlarının araşdırılması davam etdirildiyinde cinsi davranış ve cinsi rol mövzusundakı deyişmeleri de görmek mümkündür. Orta esrler Fransasında, iqtisadi sistemin düzenlenişi, mülke sahib olanlar arasında yalnız böyük oğlanın resmi evlilik etmesine icaze verirdi. Diger oğlanlar ise qeyri-resmi sayılan elaqeler qurub, bunlardan uşaq sahibi ola bilirdiler. Daha sonradan, Fransa krallarının çoxunun ekscinselliyinin, arvadları olmaq ve taxta varis buraxmaq şertiyle qebul edildiyi görülmekdedir. “ekscinselliyin” ictimai hörgüde funksional bir yeri vardı, şübhesiz. Amma, bu gün, aile quruluşunun nüve aileye çevrilmesiyle, ictimai fantastika bunun üzerinde yükselerken, ekscinsellik, cemiyyet xarici ve azğınlıq olaraq xarakterize edilir. Cinsi rol kimi, cinsi davranışın da mütleq olmadığını, ictimai quruluş ve medeni tecrübeye göre deyişdiyini, bütün bioloji temeline baxmayaraq “öyrenildiyini” ve “öyredildiyini” izah etmeye çalışarken, ekscinsellik üzerinden nümune edilmesi, başqalarının da olmadığı menasını vermemeli. Bu gün “ensest” dediyimiz şey, “uşaq lezbiyanlığı” dediyimiz şey; hamısı ictimai düzenlenişe, zamana göre mena qazanmaqdadır. Keçmişden bu güne… Zamanla deyişen cinsi davranış qeliblerinden, güne uyğun olanları, uşaqlıqdan etibaren öyredilmekdedir. Eger, xüsusi olaraq öyredilmek istenen bir şey yoxsa, hereketin özünün fizikasnı xaricinde, bir mehdudlaşdırma, mecbur etme olmaması gözleniler. Ancaq, bilirik ki, homoseksuallığın sehv, heteroseksüelliğin doğru; ensestin, uşaq lezbiyanlığının iyrenc, bizim üçün terifli yaş, irq, din ve cinsden “birini” seçicinin yaxşı; birarvadlılığın doğru, çox yoldaşlılığın sehv olduğu nece olduğunu heç bilmediyimiz bir şekilde öyredilmişdir. Bir gün gelib de, nece bildiyimizi özümüze soruşduğumuzda, bezi qavrayışlarımız olduğunu ve bunların hemişe tesdiqlenmiş olanlar olduğunu görerik. Üzerimizde xüsusi bir mecbur etme olmadığını düşünürük. Amma, heteroseksuallıq tebii, birarvadlılıq doğru olaraq gösterildiyinde, geri qalanları sehv, tebii olmayan olaraq ferz edilmemişdirmi? Qadın ve Kişi Cinselliyi İnsanların istiqametlendirile biler olmalarını temin eden vasitelerden bir denesi cinsi hereketin serhedlerinin çekilmesidir. Kişi ve qadın üçün ayrı-ayrı teyin olunmuş cinsi rol ve davranışlar, kişilerin qadınlar üzerindeki suverenliyini davam etdirecek çıxaracaq şekilde teşkilatlaşmışdır. Bu teşkilatlaşmada qadın cinselliyi, kişinin telebine cavab verecek şekilde teyin olunmuşdur. Ferdin öz başına deyil, özünde mövcud olan ve bir ehtiyacı qarşılayan şeylerden öteri ictimai ola bildiyi bu günki veziyyetde, qadın özünü ortaya qoyaraq deyil (özü ola bilme şansı, eyni zamanda bu sebebden de heç olmadığından) özünde olanı, bedenini ortaya qoyaraq ictimaileşe biler. Qadın, teyin olunmuş normalara göre “gözel” olduğu ölçüde ya da analığı vasitesile ictimaileşe bilmekdedir. Bunun xaricinde qalan, qadınların cinsiyyetleri müzakire mövzusu olmaqdadır. Qadın ve kişi cinsiliyinin ferqli tanımlanışı, cinsi rolların, bu sebebden ictimai konumlanışın da ferqli olması menasını verir. Cinsi davranışın teyin olunmuş olan formalarındakı en kiçik ferqlileşmenin söyüşlerin ve lağların mövzusu olması vurğunun cinsi hereketin özünden çox, xaricleme vasitesile söykedilen bir ictimai kurumlanışın reddedilişinde olduğunu gösterir. Cinsi hereketin sınırlanışının, hereketin özüyle deyil ictimai qurumlanışla teyin olunduğunun teeccüblü nümunelerini yene entiq Yunan ve Romada tapmaq ola bilecek: qurula bilecek cinsi elaqeni teyin eden şey tereflerin köle ya da yurddaş, qadın ya da kişi, yetkin ya da uşaq olmalarıdır. Burada açar sözler “aktivlik” ve “passivlik”dir. Yurddaş yetkin kişi aktiv olmalıdır; onun passivliyi heç bir şekilde xoş görüle bilmez. Hele de aktiv lezbiyanlıq eden qadın alçaqdır, ele ya yetkin yurddaş kişinin roluna soyunmuşdur. Ancaq, yetkin, yurddaş ve aktiv kişinin de tanıması lazım olan bezi erkler vardı: arvadı, köleleri ve aşnasıyla elaqeye gire biler lakin heyvanlarla, tanrılarla ve ölülerle gire bilmezdi. Yene de bir kölenin ağasıyla elaqesi xoş qarşılanmazdı. Bir başqa ehemiyyetli gösterici de, Afina qanunlarında, bir oğlana ya da qıza tecavüz edenler üçün qoyulan cezaların eyni olması, tezminatın ictimai mövqeye göre deyişmesidir. 80-illerde Türkiyede qadın herekatı, özünü ifadelendirmeye çalışdığından, sosialistlerin de içinde olduğu geniş bir seqment terefinden, cinsi hereketin ümumi hereketden aşağı görülerek ayrılaşdırılmış olmasından faydalanaraq “bunlar cinsi azadlıq isteyirler” deye hücuma uğramışdı. Kişinin cinsi roluna istiqametli tehdidin motivasiya etdiyi bu hücumların gerçeyinin ferqine varılmadığından “xeyr…” deye başlayan bir silsile müdafie etmekle ne qeder “günahsızane” istekler dile getirildiyi izah edilmeye çalışılmışdı. Ele ya, qadınların bildikleri (yaşadıqları deyil) eslinde yalnız gördükleri cinsi davranış kişininki idi. Bu cinsi davranışın azadcası da her önüne gelenle yatağa girmek ola bilerdi! Bele bir qavrayışın, bir az daha derinleşerek, cinsi herekatın bedene, eslinde bedene de deyil cinsi orqanlara sadeleşdirilmesine söykendiyi görüle biler. Qadın vajinası, bunun neticesinde, kişi üçün olduğu qeder, qadın üçün de ilişme veziyyetine geldi. Tecavüze uğrayan qadınlar üçün fiziki ağrıdan çox, şexsiyyetlerinin bütünden yox edildiyi duyğusu ağırlıqdadır. Amma, fiziki ferqlilikleri bir terefe, kişinin söz atmasıyla, tecavüz etmesi arasında bir ferq yoxdur. Başqa bir çox veziyyetde olduğu kimi, bu iki veziyyetde de qadınların qüruru tapdalanır, varlıqları yox sayılır. CİNSİ AZADLIQ Her kes bir şeyleri, üstü örtülü de olsa, bilir, amma danışmaz ve tebii ki könül rahatlığıyla yaşaya bilmez. Bunun sebebi, cinselliyin tabu olmasına qarşı, mövzu ferdi seviyyeye sadeleşdirildiyinde, xüsusi heyat temelinde düşünüldüyünde, gerçekde ’xüsusi’ ve ’ferdinin olmaması ve mövzunun sanki ’cemiyyetin ortaq malı olaraq görülmesinin neticesinde her kesin her kese, bu mövzuda danışma haqqını özünde görmesidir. Cinsellik ve cinsi heyat adama xüsusidir ve keslerin bunu könül rahatlığıyla yaşaya bilmeleri lazımdır. Xüsusi heyat, qarışılamaz bir xüsusi sahedir. Cinsi azadlığın ve cinsi heyatın da bu sahede ehemiyyetli bir yeri vardır. Cinsi azadlıq dediyimizde, qadınlar baxımından düşünsek, bekaret tezyiqi, birlikde heyata, ekscinsellik (homoseksuallıq) ve biseksuallığa qarşı ön mühakime ve tezyiqler, eşqbazlığa qarşı çıxılması kimi mövzular, derhal ağılımıza gele bilecek, ehemiyyetli mövzulardır. Bekaret tezyiqiyle biz qadınlar çox mehdudlaşdırılar ve hetta bezen de nece deyerler, boğulurlar. Yuxarıda saydığımız cemiyyetdeki tabulardan biri bekaretdir. ’Bekaret’-e göre dağılan evlennenler, namus cinayetleri, döyüşleri cemiyyetimizde sıx rast gelinen hadiselerdir. Ailenin namusu, ailedeki qadınların çiyinlerine yüklenmişdir. Buna xeyanet etse, cezası döyülmekden başlayıb, ölüme qeder vara biler. Cemiyyet de bele qadınlara ’pis’ gözüyle baxar ve damğalayar. Bu qadın, onların gözünde artıq ’potensial’ bir ’fahişedir. Sevindiricidir ki, bu ön mühakimeli sehv tutum, cemiyyetin xüsusile tehsil ve şüur seviyyesi yüksek seqmentlerinde deyişmeye ve yox olmağa başlamışdır. Bu da yerindedir. Çünki, inkişafla birlikde, keslerin xüsusi heyat haqqlarına eşidilen ve gösterilen hörmetlinin de artması gözlenilen bir veziyyetdir. Her ne qeder xüsusi heyat, ferdi ve cinsi olsa da, eşqbazlıq ve birlikde heyata, cemiyyetde tam menasıyla qebul görmemiş veziyyetlerdir. Ferdlerin, istedikleri keslerle, istedikleri kimi heyata istek ve haqqlarına hörmet edilmez. Halbuki ferdler, başqalarının haqqlarını tapdalamamaq şertiyle, azadlıqlarını sonuna qeder istifade etme haqqına sahibdirler. Birlikde yaşamanın ’zina’ olaraq qebul edildiyini derhal hamımız bilirik. Ceza qanunu tereflerden birinin evli olması veziyyetinde hereketi günah olaraq xarakterize etmişdir. Bu sebebden öteri de, bele bir ittihamla tutulan qadın ve kişi cezanı qazanarlar ederler… Ancaq, her vaxt olduğu kimi, yene qadının cezası daha çoxdur. Qadının zina günahını işlemiş sayılması üçün, bir evde söz mövzusu kişile tek başına, ’elverişsizlik’ şerti axtarılmadan olmuş olması kafi görülerken, kişinin söz mövzusu qadınla, ayrı bir ev tutaraq birlikde yaşamış olmasının isbat edilmesi halında bu zina sebebi olmaqdadır. Biz qadınlar qanunlardakı bu haqsız veziyyetin xaricinde, bir de cemiyyetin damğalaması ile ceza görerik. Kişiler ise, cemiyyetin deyerlerine göre, ’elinin xınasını yandırmışdır’. Bu veziyyetden qürur hissi de ola biler. Bu mövzuda qanunlara baxışımız, mövcud olan haqsız tenzimlemelerin yaxşılaşdırılması istiqametinde istekde olmaq söz mövzusudur. Ölkemiz ehalisinin yarısını meydana getiren biz qadınlar, eger heqiqeten istesek, qanunlardakı eskiklik ve haqsızlıqların aradan qaldırılmasını temin ede bilerik… Bu başlıq altında ele alacağımız bir başqa mövzu da cinsi seçimler mövzusunda cemiyyetde mövcud olan ön mühakime ve tezyiqlerdir. Bu başlıq altında ekscinsellik dediyimiz homoseksuallıq ve her iki cinsle de birlikde olan üçün istifade etdiyimiz biseksualliq iştirak edir. Ekscinsellik deyildiyinde, bezi etraflardan gelen reaksiyalar, bunun pozğunluq, xestelik, anormallıq, doyumsuzluq olduğu istiqametindedir. Halbuki, adamın öz cinsinden biriyle birlikde olmaq istemesi, tamamile, o adamın cinsi seçkisidir. Ayrıca, son illerde ekscinsellik mövzusunda edilen araşdırmalar neticesinde, cinsel seçkiler mövzusunda, genlerden qaynaqlanan tesirlerin varlığı da müdafie olunmaqdadır. Ekscinselliyi, ister fiziki sebeblerden qaynaqlansın, istese adamın azad irade ve duyğuları tesir etsin, neticede ferd, ne istediyi ve bunu nece yaşamaq istediyine öz qerar verecek. Heteroseksuallıq (ferdin seçimini qarşı cinsin seçimine buraxması) sanıldığı kimi ’normal’ deyil, yalnız ’sıx görülen’ bir cinsi seçimdir. Ekscinselliyin yanında, biseksuallıq (ferdin seçim etmeden her iki cinsle de birlikde olması) da adamın cinsellik istiqametinde bir seçkisidir. Bu kesler seçkilerini her iki cinsle de birlikde olma istiqametinde etmişler. Ekscinsellik ve biseksuallıq mövzularında qarşılaşılan problemlerde müraciet edile bilecek her hansı bir qoruyucu qanun yoxdur. Ancaq, bu mövzularda müraciet ede bileceyimiz qadın haqqları, insan haqqları ve demokratiya ile elaqedar işler gören quruluşlar bu mövzuda bize kömekçi ola bilecek quruluşlardır. Nümune olaraq, Helsinki Yurddaşlar Derneyi, İnsan Haqqları Derneyi, İnsan Haqqları derneyi ve s.