Haqqinda.az

Evlilik heyatında, artma ve doğum idaresi mövzuları davamlı gündemdedir. Evliliyin başlanğıcında yoldaşlar daha ne olduğunu anlamadan, hamileliyin bezen xoş bezen çetinlikli elametleriyle qarşılaşa bilerler. Bezen de arzulanan hamilelik geciker, xestexanalarda testler, tedqiqler ve dermanlayarın, hetta emeliyyatların çetinliklerine dözüler. Bezen de hamileliyi önlemek üçün müxtelif seyler gösteriler. Artıma üçün neler lazımlıdır? Kişide normal olacaq qeder ve normal xüsusiyyetde sperma istehsalı, Sperma kanallarının açıq ve kafi funksiyası, Qadında yumurta hüceyresi istehsalı, Qadında yumurtanı çatdıran balonların açıq olması, Yumurtlama günlerinde cinsi elaqe, Sperma ve yumurtanın görüşmesi ve döllenme, Döllenmiş yumurtanın yerleşmesine uyğun rehm funksiyası, Döllenmiş yumurtanın, rehme yerleşib embrion ve fetüs (döl) halını alışı, İnkişafını tamamlamış körpenin doğumu. Sperma istehsalı Kişi artıma hüceyresi olan sperma, yumurtalarda çıxarılmaqdadır. İstehsal, qadınlardakından ferqli olaraq, buluq çağında başlayıb heyatın sonuna qeder davam eder. Hemçinin, qadın periodunda ayda bir defe yumurtlama (ovulasyon) ile bir adet (nadir olaraq bir neçe) yumurta hüceyresi (ovum) meydana gelmesine baxmayaraq, kişide sperma istehsalı davamlıdır. Doğumda kişi yumurtalarında sperma çıxaracaq ana sperma hüceyreleri (spermatogonium) olar. Yetkinliye qeder bu hüceyreler sessizce gözleyerler. Yetkinlikde beyinden ifraz olunan hormonların (FSH, LH) artımı ile yumurta içindeki ana sperma hüceyrelerinde bölünme başlayar. Yaranan yeni hüceyreler de müxtelif bölünme, inkişaf ve ferqlileşme merhelelerinden keçerek sperma halına gelirler. Yumurtalarda, deqiqede texminen 50-200 min eded sperma çıxarılar. Yumurtanın içindeki kanallarda ibaret olan spermalar, yumurtanın üst qütbündeki qapıdan epididim adı verilen kanal sistemi içine girerler. Burada da yetkinleşmeye davam eden spermalar, epididimin quyruq qisimine geldiklerinde müsteqil hereket qabiliyyeti qazanmış olarlar. Bir sperma hüceyresinin inkişafını tamamlayıb yetkin hala gelişi texminen 70 gün davam etmekdedir. Sperma, 5-7 mikron boyunda, 3-4 mikron eninde, armud şeklinde baş, 2-3 mikron boyunda boyun ve 40-45 mikron uzunluğunda quyruq qisimlerinden meydana gelmekdedir. Spermanın çöle çıxışı Cinsi xeberdar edilme olduğunda sperma hüceyreleri, sperma kiseciklerinin ve prostatın ifrazatları, arxa sidik yolu ve boşaltma kanallarında yığılmağa başlarlar. Tecrübe üçün, prostat içindeki sidik kanalının mesane terefindeki üst qisimi ve prostatın alt terefindeki alt qisimi sfinkter sistemi (büzücü mexanizm) terefinden bağlı saxlanılar. Bu sayede yığılan mayeler mesaneye ve sidik yolundan çöle qaçmaz. Yığılan mayeye sperma adı veriler. Cinsi xeberdar edilme zirve nöqtesine çatdığında, boşalma refleksi deyilen hadise başlar. Mesane terefindeki iç sfinkter (büzük) bağlı qalarken, xarici sfinkter açılar. Eyni anda, sidik yolu üzerindeki ve boşaltma kanallarındakı ezeleler, süretli ve ritmik olaraq sıxılarlar. Bu sıxılmalarla birlikde sperma, fışqırar terzde bir neçe hücum ile sidik deliyinden çöle atılar. Yumurta hüceyresi istehsalı Ana qarınındakı dölün bel sümüyünün her iki yanındakı toxular, dölün xromosom quruluşu dişi ise yumurtalıq şeklinde ferqlileşmeye başlar. Ferqlileşen yumurtalıqda hamileliyin 6-cı heftesinde yumurtanın ana hüceyreleri (oogonia) diqqete çarpanlaşar. 20-ci hefteye qeder ana yumurta hüceyreleri bölünerek çoxalar. Daha sonra, 46 xromosomlu(gen) bu hüceyreler xromosom sayını yarıya endirecek bölünme merhelesine girerler. Hamileliyin 7 ve 9-cu aylar arasında ibaret olan bu bölünme tamamlanmaz. Bölünme merhelesinde qalan bu hüceyreler oosit adını alarlar. Etrafı bir hüceyre tebeqesiyle çevrilen oositler, yumurtalıqda sessizce gözlemeye başlarlar. Bunların sayı müeyyendir ve daha sonra deyişmez. Yeni qadın yumurtalığı, kişidekinin eksine müeyyen ededde artıma hüceyresine malikdir. Doğumdan yetkinliye qeder, yumurtalıqda deyişmeden gözleyen oositler, yetkinlikden sonra inkişaf ederek yetkin yumurta hüceyresi halına geleceklerdir. Ancaq, bunların 99%-i müxtelif sebeblerle yox olarken, yalnız 1% qederi inkişaf ederek yumurta hüceyresine çevrilmekdedir. Yumurtlama (Ovulasyon) Qadın periodunun texminen 14-cü gününde beynin hipofiz(beyin orta qisiminde hormon ifraz eden bölge) bölgesinden ifraz olunan hormonlardan LHin miqdarı, birden artar. Ardınca yetkin follikülün perdesi çatlayaraq yumurta hüceyresi serbest qalar. Bu hadiseye yumurtlama adı verilmekdedir. Yumurtalıqda, yumurta hüceyresinin inkişafı esnasında, östrogen ve progesteron adlı hormonlar çıxarılmaqdadır. Yumurtlamadan evvelki periodun ilk dövründe östrogen, yumurtlamadan sonrakı ikinci dövrde progesteron adlı rehm içindeki toxuların, döllenmiş yumurtanın evlenmesine uyğun hala gelmesini temin eden hormon çıxarılar. Eks halda döllenmiş yumurta rehme evlenmeyecek ve aşağı olacaqdır. Döllenme Döllenme, kişi artıma hüceyresi sperma ile dişi artıma hüceyresi yumurtanın görüşüb spermanın, yumurta içine girmesi halıdır. Bu hadise, qadın balonlarından birinin içinde reallaşar. Cinsi elaqede, boşalmadan sonra sperma içerisindeki spermalar, süretle serviks deyilen rehmin boyun qisiminden içeri girerler. Spermalar buradan rehmin içerisinde yuxarıya doğru irelileyerek, balonların içerisine girerler ve burada da irelilemeye davam ederler. Yumurta hüceyresi, qadın yumurtalığından serbest buraxıldıqdan sonra qarın boşluğunun alt qisimine düşer. Düşdüyü yer, balonların elcek barmağı kimi uzadılmaları olan serbest ucuna yaxındır. Yumurta hüceyresi, balonun uzadılmaları terefinden balonun içine alınar. Yumurta hüceyresi balonun içinde rehm terefine doğru yavaşca çatdırılar. Bu sırada balon içine qeder çatmış sperma hüceyresi varsa, döllenme üçün görüşme reallaşmış olar. Sperma ile yumurta hüceyresinin görüşmesinden sonra sperma, baş qisimindeki eridici fermentlerle yumurtanın perdelerini deşerek içine girer. Bir sperma yumurta içine girdikden sonra yumurta perdesinin xüsusiyyetini deyişdirerek başqa spermaların yumurta içine girmesine icaze vermez. Hamilelik Döllenmeden sonra, döllenmiş yumurta (zigot) texminen 30 saat, xaricden müşahide edile biler bir deyişiklik olmadan sessiz qalar. Bu sırada kişi ve dişiden gelen xromosomlar birleşmiş, yeni canlının xromosomları meydana gelmişdir. Rehm balonlarının içinde reallaşan döllenmeden sonra, zigot balonun içinde rehme doğru irelileyer. Rehme çatması 3-5 gün davam eder. Bu merhelelerde zigot, bölünerek çoxalar. Hüceyre sayı 2, 4, 8, 16… olaraq artar. Evlenme merhelesindeki zigot, bir boşluğu çevrelemiş, tek tebeqe halında düzülmüş hüceyrelerden meydana geler. Bu hüceyre birliyinin bir terefindeki hüceyreler eded terefinden ve tebeqe olaraq daha çox inkişaf eder. Bu bölge rehme yapışma bölgesidir. Bu merheledeki yeni canlıya embrion adı verilmekdedir. Evlenme döllenmeden sonra 5-8′ inci günlerde başlar, 9-10′ uncu günlerde tamamlanmış olar. Yeni qadının adetine 4-5 gün varken, döllenme ve evlenme emeliyyatı tamamlanmışdır. Qadın, adetinin olmaması ile hamileliyini ferq etdiyinde, embrion texminen 15-20 gündelik olmuşdur. Embrion, rehme evlendikden sonra süretle inkişafına davam eder. Döllenmeden sonra, ikinci aya qeder olan dövre, embrion dövrü deyilmekdedir. Daha sonra fetüs adını alan yeni canlı, doğuma qeder inkişafını davam etdirer. İnkişaf eden dölde anormallıqların çoxu ilk 12 heftede meydana geler. Bu sebeble ana derman, peyvend, zererli kimyevi maddeler, virus ve bezi infeksiyalar ile radiasiya (şüa) ve benzeri zerer verici bütün faktorlardan qaçınmalıdır. Ana qarınındakı döl, plasenta adı verilen (uşağın yoldaşı) quruluşa göbek bağı ile bağlıdır. Plasenta da, rehme yapışıqdır. Plasentada, ana qanı ile körpe qanı bir-birlerine qarışmadan qida ve müxtelif maddelerin alveri olar. Bu yolla döl, qidalarını anadan alarken, artıqlarını anaya verer. Plasenta, bezi hormon, kimyevi madde, mikroorqanizm ve kiçik molekulları keçiricidir. Bu sebeble ananın qarşılaşdığı bezi zererli faktorlar uşağı da tesir eder. Meselen, ananın siqaret istifade etmesi ve spirt qebul etmesi birbaşa uşağı tesir eder. Hemçinin, kederlerinde ortaya çıxan hormonları, plasentadan keçerek döle menfi istiqametde tesir eder. Embrion, 10 gündelikken gözle ancaq ferq edile biler. Birinci ayda 1 sm, ikinci ayda 4 sm, üçüncü ayda 9 sm’ e çatar (Hamileliyin ayının kvadrat texminen dölün boyuile eyni olur). İlk heftelerde, hüceyreler üç tebeqeden (ekdoderm, endoderm, mesoderm) meydana getirer. Her tebeqe ferqli bir istiqametde inkişaf ederek, ferqli orqan ve sistemleri meydana getirecekler.