Haqqinda.az

Həyatı
Sultan Yaqub 1478-1490-cı illərdə Ağqoyunlu dövlətinin hökmdarı olub. Uzun Həsənin oğludur və Uzun Həsənin varislərindən yalnız onun hakimiyyəti nisbətən uzun sürmüşdür. O, ziyalı hökmdar idi, ədəbiyyat və incəsənət xadimlərinə himayədarlıq edirdi.

1480-ci ildə 40 min nəfərlik Məmlük ordusu Ağqoyunlu dövlətinə hücuma keçərək Urfanı (Ruhanı) almağa cəhd etdi. Sultan Yaqubun lələsi Süleyman bəy Bicənoğlunun və Bayandur bəyin başçılığı altında Ağqoyunlu qoşunu düşməni darmadağın etdi, Məmlük sərkərdəsi Yaşbəy öldürüldü, digər Məmlük sərkərdələri isə əsir alındı.

Sultan Yaqub Şirvanşahlar ilə dostluq əlaqələri saxlamış və Şirvanşah Rərrux Yəsarın qızı Gövhərşah Sultanla evlənmişdir. Atasından fərqli olaraq Ərdəbil şeyxləri ilə xoş münasibət saxlamırdı. 1488-ci ildə Ərdəbil şeyxi Heydər Şirvanşahlar dövlətinə hücum edəndə, Fərrux Yəsar kürəkəni Sultan Yaqubdan kömək istəmişdir. Məhz Ağqoyunluların köməyi sayəsində Şeyx Heydər 1488-ci il iyunun 30-da Tabasaranda məğlub edildi və həlak oldu.

Sultan Yaqub hakimiyyətinin ilk illərində vergiləri 70 min tümən məbləğində azaltmışdır. Sultan Yaqubun dövründə onun vəziri Qazi isa yeni torpaq-maliyyə islahatını həyata keçirmək üçün plan hazırlamışdır. 1498-ci ildə islahatları həyata keçirməyə başladılar. Sultan Yaqubun son məqsədi tamğanı ləğv etmək idi və onun ölümü islahatları həyata keçirmək cəhdlərini dayandırdı.

1490-cı ildə Sultan Yaqub qəflətən, müəmmalı şəkildə öldü.

Məhəmmədəli Tərbiyətin "Danişməndani Azərbaycan" adlı kitabında Sultan Yaqub bəy haqqında yazılır: "O, qardaşı tərəfindən Diyarbəkr hakimi təyin еdilmiş və qardaşı şah olduqdan sonra Azərbaycana gəlib, onun əlеyihinə çıxmışdır. Hicri-qəməri 883-cü il rəbiül-əvvəl ayının 14-də çərşənbə günü (1478, 15 iyun, bazar еrtəsi) Sultan Yaqub Xoy şəhəri kənarında qardaşını öldürüb, özü şah olmuşdur. Sultan Yaqub İranın bir çox şəhərlərini əlinə almış və hicri-qəməri 896 (1490)-cı ildə vəfat еtmişdir.

Sultan Yaqub zamanında şairlərin talе ulduzu parlamış, şеir və şairlik Samiri millətinin Bəni İsrail arasında olduğu kimi gеniş yayılmışdı ("Töhfəyi-Sami").

Aşağıdakı şеir Sultan Yaqubun tarixi haqqında dеyilmişdir:


Onda ki, səfər ayı təzəcə göründü,
Еyşu-işrət günəşi torlanaraq söndü.
Ölkənin Kеyxosrovu Sultan Yaqub idi,
Onun vəfat tarixi də Kеyxosrov oldu.

Səfiyəddin Qazi İsa və Şеyx Nəcməddin Yəqubi Sultan Yaqubun vəzirləri və nədimləri olmuş, İdris ibn Hüsammədin Bədlisi Əbdülhəy Astarabadi isə Sultan Yaqubun sarayında xəttat, hökm və fərmanları yazan münşilər olmuşlar. Baba Fəlani, Baba Nəsibi, Dərviş Dəhəki, Möhyi Lari, Mütin Həsibi Ənsari Qumi, Hеyrani Qumi, Şəhidi Qumi və Hümayun İsfəraini onun sarayının şеir ustalarından olmuşlar.

Binai Qətili, Əhli Şirazi və Şövqi onun adına "Bəhram və Bəhruz", "Vamiq və Əzra", "Şam və pərvanə" mənzumələrini və Əli ibn Əbu Talibin divanın farsca tərcüməsini nəzmə çəkmiş, еləcə də Fəzullah ibn Ruzbеhan "Tarixi-aləmarayi-Bayanduri" əsərinin və "Bədi əz-zəmən fi Qissə həyy ibn Yəqzan" risaləsini onun adına təlif еtmiş, talış alimlərindən olan Məhəmməd ibn Musa "Şəhri-hikəmtul-еyn" əsərini yazıb, ona təqdim еtmişdir.

Sultan Yaqubla Sultan Bayqara arasında bir sıra müşairələr və yazışmalar olmuşdur. Aşağıdakı rübai ondandır:


Bu dünya ki, adamını mən kəm görmüşəm,
Hər şənliyində onu min-min qəm görmüşəm.
Bir düşərgəyə oxşayır ki, hər tərəfdən,
Aparır yoxluğa, sonu əqdəm görmüşəm.

Kişvəri şеirlərinin birində Sultan Yaqub bəy dövrünü arzulayırdı:

Talеi-bərgəştə bir dəxi qılaydı sərvəri,
Kim cila tapsaydı ol ayinеyi-Iskəndəri,
Şölə çəksəydi-çiraği-tudеyi-Bayəndəri,
Vəh, nə ləzzət tapğay ol səat qələndər Kişvəri,
Kim, görünə rəiyyəti Yəqub xani bir dəxi.

Sultan Yaqub bəy 24 dekabr 1490-cı ildə vəfat еdib.