Haqqinda.az

VIII əsrin əvvəllərində Qafqazda Ərəb Xilafətinin təsirinin zəifləməsi dövründə Sünik sülaləsi bir neçə qola bölündü. 821-ci ildə ərəb qüvvələri Sünikin böyük bir hissəsini idarə edən Vasak Süniyə qarşı yürüş təşkil etdilər. Lakin, Xürrəmilər hərəkatının rəhbəri Babəkin köməkliyi ilə süniklilər öz torpaqlarını ərəblərdən azad edə bildilər. Lakin bu dəfə də Sünik hakimi Babəkdən asılı vəziyyətə düşdü. Babəkə qarşı müharibənin aparıldığı dövrdə o, yürüş edərək Göyçə gölü sahilində yerləşən Balk və Qeqrqunik havarlarını taladı. Vasak Süninin ölümündən sonra, onun böyük oğlu Filipe mərkəzi Süniki, kiçik oğlu Saak Süni isə Göyçə gölü ətrafındakı əraziləri idarə edərək Sünik sülaləsinin Qeqarqunik haykazunları (hakimləri) olan qolunun əsasını Ardı »

Paytakaran — Qafqaz Albaniyasına daxil olan əyalətlərdən (nahanq) biri. Paytakaran mənbələrdə müxtəlif adlarla - Kaspk, Kazbk (erməni mənbələrində), Kaspiana (yunan-Roma mənbələrində), Paytakaran-Balasikan (Musa Kalankatlı və bəzi erməni mənbələrində), Balasakan (fars və ərəbdilli mənbələrdə) və s. formada adlandırılmışdır. Bu əyalət müasir Şimali Azərbaycanın cənub-şərq hissəsində yerləşmiş və şərqdə Xəzər dənizinin sahillərinə kimi uzanırdı. Mil və Muğan düzlərinin bir hissəsi də Paytakaranın tərkibinə daxil idi. Bəzi vaxtlarda Paytakaran Atropatenanın şimal-şərq torpaqlarını da öz tərkibinə birləşdirmişdir. Ehtimal olunur ki, Şirvanın Xəzər dənizinə kimi cənub-şərq hissəsi Abşeron yarımadası ilə birlikdə Paytakaranın tərkibində olmuşdur. Mərkəzi eyniadlı şəhər Paytakaran (Beyləqan) idi. Paytakaran siyasi cəhətdən bəzən Qafqaz Albaniyasının Ardı »

VII – VIII əsrlərin sinxron mənbələrinin yazdıqlarına görə eramızın I əsrində Albaniyanın Cənub sərhəddi Araz çayı boyunca keçirdi. Moisey Kalankatlı qeyd edir ki, Albaniyanın hüdudları eramızın VII – VIII əsrinə kimi dəyişməmişdir.

Məlum olduğu kimi elmdə belə bir mülahizə mövcuddur ki, guya 387-ci ilə qədər Albaniyanın Cənub sərhəddləri Kür çayı boyunca keçirdi, başqa sözlə desək Kürün sağ sahilindəki Artsak, Uti və Paytakaran əyalətləri Ermənistana məxsus olub və yalnız 387-ci ildən sonra Albaniyaya qatılıb. Bu ideya mxitarist M.Çamçyana məxsusdur və o həmin mülahizəni hələ 1787-ci ildə irəli sürmüşdü. Sonralar həmin mülahizəni əsaslandırmaq üçün daha bir neçə cəhd edilmişdir. Bir mülahizəyə görə üç alban Ardı »

Katolikos I İohann - Alban katolikoslarndan biri. Katolikoslar siyahısında adı 11-ci yerdə Moisey Kalankatlı və Kirakos Gəncəli onun həm də hunların yepiskopu olduğunu qeyd edir. Ardı »

Katolikos Samuel - Albanların XXXVI katolikosu.

Katolikosluğu[redaktə]
Katolikos I Yovsepdən sonra kürsüyə qalxmış və on yeddi il kürsüdə oturmuşdur. Katolikos Samuel də sələfi kimi Böyük Kolmank yepiskopluğundan seçilmişdir. Moisey Kalankatlı qeyd edir:

O, katolikosluğu özü mənimsəmişdi, sonra erməni katolikosu Qeorqinin (Katolikos II Georgi) köməyi ilə devrilmiş, sonra isə Dvində yenidən təyin edilmişdi.

Onun dövründə erməni Katolikos II Georgi Məhəmməd ibn Əbil-Sac tərəfindən həbs olunmuş və Paytakaranda buraxılmışdı. Ardı »

Katolikosluğu[redaktə]
Xaçın məliyi Baltazarın oğlu idi. Gəncəsər monastırında katolikos siyahısında göstərilir. 1676-cı ildə Katolikos IV Yakob Juğayetsi tərəfindən təsdiqlənmişdi. Lakin bu qərar Səfəvi sarayı tərəfindən diqqətə alınmayaraq yerinə Katolikos VI Simeon təyin olundu. Onun vaxtında İsrail Orinin bəzi gizli görüşləri Gəncəsər monastırında keçirilmişdi. Ardı »

Müəllifi olan Mxitar Qoşun özünün dediyi kimi Musa Kalankatlının Alban ölkəsinin tarixi əsərinin davamı olan Alban salnamələri 1130-1162-ci illərdə,Səlcuqluların hakimiyyəti dövründə Qafqaz Albaniyası ərazisində baş verənləri əks etdirir. Əsərin erməni mətni 1901-ci ildə Q.Alişan tərəfindən,ingilis mətni 1958-ci ildə Ç.C.Dousett tərəfindən,rus mətni 1960-cı ildə Z.M.Bünyadov tərəfindən nəşr edilmişdir.

Alban salnaməsinin 1237 nömrəli əlyazmasımda belə bir sonluq var:"...yadellilərin yox,öz həmvətənlərimizin çiyinlərimizə ağır bir yük kimi düşən təqiblərindən bezib bu xronikanın yazılmasını dayandırdıq,-biz alban katalikoslarını da bu siyahıya salmağı zəruri hesab etdik və lazımi şəkildə birləşdirsəydik onların aşğıdakı siyahısını alardıq.

Alban katalikoslarının əsərdə verilən siyahısı çox önəmlidir.Çünki burda albankilsəsi yaranandan ta XII əsrə qədər bütün patriatxların Ardı »

Xəlifə Əlinin zamanında daxili ziddiyyətlər xilafəti ciddi şəkildə zəiflədir və bundan istifadə edən Cavanşir vergiləri ödəməkdən imtina edir. Albaniyanın müstəqilliyi üçün indi artıq birbaşa təhlükə xəzərlər və bizanslılar tərəfindən gözlənilirdi. O, Bizans imperatoru II Konstantinlə məktublaşır və bir neçə dəfə onunla görüşür.

“Sənə hökmdar Cavanşirə, Girdıman sahibinə və Albaniya knyazına, apoipata və proton patrika və Şərqin hökmdarına — Xilaskar Xaçın ilahi qüvvəsindən mərhəmət və bərəkət, bizim imperator şəxsimizdən isə salam və məhəbbətimiz. Sənin Allaha məhəbbət və itaətinlə dolu təbrik məktubunualdıq və biz şadıq ki, sən və sənin Şərq məmləkətinbizə tabe olmağa razı oldunuz. Buna görə biz və bizim oğullarımız əbədi olaraq suzə, Ardı »