Haqqinda.az

Həyatı[redaktə]
Nadir şah Avşarın ağıllı sərkərdələrindən və diplomatlarından biri olmusdur. Onun əsli Səfəvi və əfsar əmirlərindəndir. Mahmud şah əfqanın canisini Əşrəf sultan səltənətə sahib olduqdan sonra 1145-ci ildə (1732/33) osmanlılarla muharibə edərək məğlub oldu.

Sulh muqaviləsi bağlandıqda, onun nəticələrinə gorə Əşrəf sultan butun Azərbaycanı, Zəncan, Həmədan və Kirmanşahı osmanlıların ixtiyarına vermısdi.

İsfahan azad edildikdən və Şah Təhmasib taxta çıxdıqdan sonra onun tapşırığı ilə Rzaqulu xan Şamlı Osmanlı sarayına elçi göndərildi. Səfəvi hakimiyyətinin bərpa edilməsi, Osmanlı qoşunlarına üstün gəlmiş Əşrəfin məğlub edilməsi belə bir ümid yaratmışdı ki, Osmanlı sarayı ələ keçirdiyi Səfəvi torpaqlarını bəlkə dinc yolla geri qaytara bilsin. Amma Səfəvi elçisi İstanbula çatanda Osmanlı Ardı »

Midiyalıların ölkəsi İranın şimal-qərbində, indiki İran Azərbaycanı, Kürdistan və Kermanşahin bir hissəsində yerləşirdi. Assur mənbələrində Maday və Matay kimi bu etnosun adı ilk dəfə er. əv 843-cü ildə çəkilir. Maday və Matay müəyyən bir etnosun həqiqi və köklü adıdır. Alban tarixçisi Musa Kalankatlı da bu xalqın adını Maday kimi yazmışdır. Er. əv. 519-cu ilə aid Büsütun qaya yazısının mixi əlifba ilə farsca mətnində Mada (sonda – y səsini ifadə edən mixi işarə yox idi) kimidir.

Qədim yunanlar bu xalqın adını Medo, latınlar Mido kimi tələffüz etdiklərinə və belə də yazdıqlarına görə, Maday etnosunun və onun adı ilə adlanmış Maday ölkəsinin adı tarixə Ardı »

Oruc bəy Valyadoliddə olarkən Alfonso Remon adlı dostlaşdığı bir ispan ona kral sarayı üzvlərindən biri olan Don Alvaro de Karavaxalın dini bir kitabını gətirir və bu kitabı oxuduqdan sonra Oruc bəy xristian olur. Alfonso Remon daha sonra onun kitabını ispan dilinə tərcümə etmişdir. Ardı »

Həyatı[redaktə]
Nadir şah Əfşar qüdrətli sərkərdə olmaqla yanası həm də diplomat idi və bu sahədə fəaliyyət gostərən Əlimərdan xan Samlını və basqalarını da bu missiyanı yerinə yetirməyə hazırlamısdı.

Əlimərdan xan Samlu Səfərvilər və əfsarlar hakimiyyətləri dovrunun gorkəmli səxsiyyətlərindəndir. Nadir şah 1145-ci (1732) ildə II Təhmasibi hakimiyyətdən saldıqdan sonra dovlətin siyasətini xarici dovlətlərə bildirmək sahəsində isə basladı. O, Fars valisi Məhəmmədəli xan Qullarağasını diplomatik numayəndə kimi Hindistana, Məhəmməd sah sarayına gondərdi. Məqsəd bu idi ki, Hindistan sahı Nadir şahın hakimiyyətini tanısın və əfqanlara oz torpağında sığınacaq verməsin. Sahcahanabad sarayında, Dehlidə, Nadir Sahın bu tələblərinə əməl olunmadı. Beləliklə, Məhəmmədəli xan ona tapsırılan isi yerinə yetirə Ardı »

Həyatı[redaktə]
Həsən xan Hüseyn xan oğlu Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. Ailə təlim-tərbiyəsi almışdı. Sonra mədrəsədə oxumuşdu. Şamlı elinin Bəydili oymağına mənsub olan ailəsini səfəvilərlə qohumluq telləri bağlayırdı. Atası Sultan Hüseyn xan 1618-ci ildə vafat etdikdən sonra Heratın hakimi oldu.

Həsən xan dövlət işlərində çalışmaqla yanaşı ədəbiyyatla, incəsənətlə də məşğul olurdu. Şair idi. Xoşxətt xəttat kimi də tanınmışdı.

Məhəmməd Tahir Nəsrabadinin məşhur təzkirəsinə əsaslanan İsmayıl Hikmət dediklərinə nümunə olaraq Səfəvilər dövründə Herat hakimi olmuş Həsən xan Şamlını nümunə gətirir. Alim məlumat verir ki, Həsən xan dövlət işlərində mahir olduğu qədər, ədəbiyyat və xətt sənətində də ustad olmuşdur: "Əvamiri-əşərə" adlı bir əsəri tərifə sığmaz bir dərəcədə Ardı »

Muhamməd Torağay, Uluqbəy, Mirzə Uluqbəy, Məhəmməd Tarağay Uluqbəy — riyyaziyyatçı, astronom, böyük alim və hökmdar və Teymurlular sülaləsindən olan dövlət adamı.

Teymurləngin nəvəsi idi. Atası Şahruxun ölümündən sonra 1447-ci ildən Teymurilər sülaləsinin başçısı olmuşdur. Uluqbəy rəsədxanasında tərtib edilən ulduz kataloqu uzun müddət dünyada ən mötəbər kataloq sayılmışdır. Uluqbəy yaxşı elm adamı olduğu qədər, yaxşı dövlət adamı olmamışdır. Bir neçə döyüşü uduzmuş, 1480-ci ildə Herat əhalisini qılıncdan keçirtmişdir. Üsyan edən oğlunun qoşunlarına məğlub olandan sonra Məkkəyə getməyə icazə verilmiş, ancaq öz sözünün üstündə durmayan oğlu tərəfindən öldürülmüşdür. Ardı »

Әtәş fekәnde bәr çәmәn aho fәğane-ma
Çon suxt bağban beçәmәn aşeyane-ma.

Tarac kәrd zağe-siyәh busetane-ma,
Bәrçide şod ze bade-xәzan qolsetane-ma.

Zağe-siyәh ço kәrd neşimәn beşaxe-qol,
Xamuş gәşt bolbole-xoşnәğmexane-ma.

Ğeyr әz rәğib bәr dәre-to dadxah nist,
Key miresәd beguşe-to raze-nehane ma.

Sәhlәst gәr hezar cәfa bәr Sәfa resәd,
Ğeyr әz bәla nәdide tәne-natәvane-ma.

Tərcüməsi:

Bizim ah-әfğanımız çәmәnә od vurubdur,
Ey bağban, çәmәndә bizim aşiyanımız da yandı.
Qara qarğa bizim gülüstanı qarәt elәdi,
Gülüstanımız xәzan yelindәn büzüşdü.
Qara qarğa gül budağında yuva saldığından
Bizim xoş nәğmәli bülbülümüz susdu.
Sәnin qapında rәqibdәn başqa dadına yetәn yoxdur,
Bizim gizli sirrimiz sәnin qulağına nә vaxt çatar?!
Sәfaya yüz cәfa yetsә dә, yüngüldür (eybi yoxdur),
Bizim zәif bәdәnimiz bәladan başqa heç nә görmәyib. Ardı »

Müxtəlif türk xalqlarının boy-soy (tayfa-nəsil) bölgüsü kimi diqqəti çəkən və tərkibində az//as komponentini yaşadan etnonimlər böyük maraq kəsb edir. Məsələn, başqort-katay boyundakı as, assı soyları, balkarların as adlanması, özbəklərin 32 əsas boyu sırasında A. Vamberinin as boyunu qeyd etməsi , qırğızlarda azıq boyu, nəhayət, qədim Azərbaycan əhalisinin az adlanan bir qisminin sonralar azər boyu kimi tanınması azların türklüyünə şübhə yeri qoymur. Lakin az boyunun geniş coğrafi ərazilərdə görünməsi onların etnik mənşəyi haqqında bəzi tədqiqatçıların yanlış fikir söyləməsinə səbəb olmuşdur.

Belə ki, V. V. Bartold türkeşləri az və tuxsi boylarının birləşməsi hesab etmiş. Gültigin abidəsindəki azları (az budun) isə Yenisey ostyakları ilə eyniləşdirmişdir. Ardı »