Haqqinda.az

Oruc bəy Valyadoliddə olarkən Alfonso Remon adlı dostlaşdığı bir ispan ona kral sarayı üzvlərindən biri olan Don Alvaro de Karavaxalın dini bir kitabını gətirir və bu kitabı oxuduqdan sonra Oruc bəy xristian olur. Alfonso Remon daha sonra onun kitabını ispan dilinə tərcümə etmişdir. Ardı »

Həyatı[redaktə]
Nadir şah Əfşar qüdrətli sərkərdə olmaqla yanası həm də diplomat idi və bu sahədə fəaliyyət gostərən Əlimərdan xan Samlını və basqalarını da bu missiyanı yerinə yetirməyə hazırlamısdı.

Əlimərdan xan Samlu Səfərvilər və əfsarlar hakimiyyətləri dovrunun gorkəmli səxsiyyətlərindəndir. Nadir şah 1145-ci (1732) ildə II Təhmasibi hakimiyyətdən saldıqdan sonra dovlətin siyasətini xarici dovlətlərə bildirmək sahəsində isə basladı. O, Fars valisi Məhəmmədəli xan Qullarağasını diplomatik numayəndə kimi Hindistana, Məhəmməd sah sarayına gondərdi. Məqsəd bu idi ki, Hindistan sahı Nadir şahın hakimiyyətini tanısın və əfqanlara oz torpağında sığınacaq verməsin. Sahcahanabad sarayında, Dehlidə, Nadir Sahın bu tələblərinə əməl olunmadı. Beləliklə, Məhəmmədəli xan ona tapsırılan isi yerinə yetirə Ardı »

Həyatı[redaktə]
Həsən xan Hüseyn xan oğlu Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. Ailə təlim-tərbiyəsi almışdı. Sonra mədrəsədə oxumuşdu. Şamlı elinin Bəydili oymağına mənsub olan ailəsini səfəvilərlə qohumluq telləri bağlayırdı. Atası Sultan Hüseyn xan 1618-ci ildə vafat etdikdən sonra Heratın hakimi oldu.

Həsən xan dövlət işlərində çalışmaqla yanaşı ədəbiyyatla, incəsənətlə də məşğul olurdu. Şair idi. Xoşxətt xəttat kimi də tanınmışdı.

Məhəmməd Tahir Nəsrabadinin məşhur təzkirəsinə əsaslanan İsmayıl Hikmət dediklərinə nümunə olaraq Səfəvilər dövründə Herat hakimi olmuş Həsən xan Şamlını nümunə gətirir. Alim məlumat verir ki, Həsən xan dövlət işlərində mahir olduğu qədər, ədəbiyyat və xətt sənətində də ustad olmuşdur: "Əvamiri-əşərə" adlı bir əsəri tərifə sığmaz bir dərəcədə Ardı »

Muhamməd Torağay, Uluqbəy, Mirzə Uluqbəy, Məhəmməd Tarağay Uluqbəy — riyyaziyyatçı, astronom, böyük alim və hökmdar və Teymurlular sülaləsindən olan dövlət adamı.

Teymurləngin nəvəsi idi. Atası Şahruxun ölümündən sonra 1447-ci ildən Teymurilər sülaləsinin başçısı olmuşdur. Uluqbəy rəsədxanasında tərtib edilən ulduz kataloqu uzun müddət dünyada ən mötəbər kataloq sayılmışdır. Uluqbəy yaxşı elm adamı olduğu qədər, yaxşı dövlət adamı olmamışdır. Bir neçə döyüşü uduzmuş, 1480-ci ildə Herat əhalisini qılıncdan keçirtmişdir. Üsyan edən oğlunun qoşunlarına məğlub olandan sonra Məkkəyə getməyə icazə verilmiş, ancaq öz sözünün üstündə durmayan oğlu tərəfindən öldürülmüşdür. Ardı »

Әtәş fekәnde bәr çәmәn aho fәğane-ma
Çon suxt bağban beçәmәn aşeyane-ma.

Tarac kәrd zağe-siyәh busetane-ma,
Bәrçide şod ze bade-xәzan qolsetane-ma.

Zağe-siyәh ço kәrd neşimәn beşaxe-qol,
Xamuş gәşt bolbole-xoşnәğmexane-ma.

Ğeyr әz rәğib bәr dәre-to dadxah nist,
Key miresәd beguşe-to raze-nehane ma.

Sәhlәst gәr hezar cәfa bәr Sәfa resәd,
Ğeyr әz bәla nәdide tәne-natәvane-ma.

Tərcüməsi:

Bizim ah-әfğanımız çәmәnә od vurubdur,
Ey bağban, çәmәndә bizim aşiyanımız da yandı.
Qara qarğa bizim gülüstanı qarәt elәdi,
Gülüstanımız xәzan yelindәn büzüşdü.
Qara qarğa gül budağında yuva saldığından
Bizim xoş nәğmәli bülbülümüz susdu.
Sәnin qapında rәqibdәn başqa dadına yetәn yoxdur,
Bizim gizli sirrimiz sәnin qulağına nә vaxt çatar?!
Sәfaya yüz cәfa yetsә dә, yüngüldür (eybi yoxdur),
Bizim zәif bәdәnimiz bәladan başqa heç nә görmәyib. Ardı »

Müxtəlif türk xalqlarının boy-soy (tayfa-nəsil) bölgüsü kimi diqqəti çəkən və tərkibində az//as komponentini yaşadan etnonimlər böyük maraq kəsb edir. Məsələn, başqort-katay boyundakı as, assı soyları, balkarların as adlanması, özbəklərin 32 əsas boyu sırasında A. Vamberinin as boyunu qeyd etməsi , qırğızlarda azıq boyu, nəhayət, qədim Azərbaycan əhalisinin az adlanan bir qisminin sonralar azər boyu kimi tanınması azların türklüyünə şübhə yeri qoymur. Lakin az boyunun geniş coğrafi ərazilərdə görünməsi onların etnik mənşəyi haqqında bəzi tədqiqatçıların yanlış fikir söyləməsinə səbəb olmuşdur.

Belə ki, V. V. Bartold türkeşləri az və tuxsi boylarının birləşməsi hesab etmiş. Gültigin abidəsindəki azları (az budun) isə Yenisey ostyakları ilə eyniləşdirmişdir. Ardı »

Əsədulla xan Ağevli—Sultan Məsud mirzə Qovanlı-Qacar şəxsi həkimi.
Fəzlulla xan Ağevli— Qacarlar ordusunun polkovniki.
Fərəculla xan Ağevli— İran ordusunun komandanı. Ardı »

A s t i a q. Midiyanın axırıncı çarı Astiaq madayların tarixində qara səhifə açmış şəxslərdəndir. Onun öz sərkərdəsi Harpaqa (əslində Arpaq) qarşı ədalətsiz münasibəti (oğlunu öldürüb ətini atasına yedizdirməsi) Harpaqın Astiaqa qarşı vuruşan fars ordusunun tərəfinə keçməsinə və bununla da Herodotun rəşadətli kişilər adlandırdığı midiyalılardan hakimiyyətin farslara keçməsinə səbəb olmuşdur. Herodotun Astiaq kimi yazdığı ad er. əv. 519-cu ilə aid Bisütun qaya yazısının farsca versiyasında İştivequ, babilcə versiyasında İştimequ (bu dildə v səsi yox idi) formalarındadır. İ. H. Əliyev bu adı Elam mənşəli saymış və elamca İştu allahının adının əks etdirdiyini yazmışdır. Həqiqətən də Midiyada ondan əvvəl İşteluku və İştesuku Ardı »