Haqqinda.az

Qriqor Hammam – IV Xaçın knyazı, Albaniya padşahı alim, yazıçı.

Səhl ibn Sunbatın nəvəsi olan Qriqorun beş oğlu olmuşdu. Arranın böyük bir hissəsini özünə tabe edən Qriqor, özündən əvvəlki Xaçın knyazlarından fərqli olaraq Kambisenanı da idarə etmişdi. O, qısa müddətə olsa da,”ləğv edilmiş Alban dövlətini bərpa etmişdi.” Moisey Kalankatlı onun haqqında yazır: “Bundan sonra mömin knyaz Hammam tənəzzül etmiş Alban knyazlığını bərpa etdi, necə ki, Aşot Baqratuni bunu Ermənistanda etmişdi. Bu iki hadisə eyni vaxtda olmuşdu. Həmin Hammam bu həyatin faniliyi eşqinə öz qardaşının qanının tökülməsinin banisi idi və Allaha qarşı olan öz böyük günahlarını yumaq üçün kilsələr tikdirdi, bütün kasıb və ehtiyacı olanlar üçün böyük işlər gördü.”
— Kalankatlı, III, XXII
893-cü ildə Qriqor Hammam Sacilər sülaləsindən olan Azərbaycan əmiri Məhəmməd ibn Əbu Sac tərəfindən tutulmuş erməni katolikosu II Georqu böyük məbləğ qarşılığında azad edərək Ermənistana göndərmişdi.

Qriqor Hammam eyni zamanda “Suallar və Cavablar” (856—865) traktatının müəllifidir. Onun bir neçə dini-liturgiya xarakterli şeirləri də dövrümüzə çatmışdır. O, Frakiyalı Dionisiyanın qrammatikasının tərcüməsinin və bir neçə başqa əsərin müəllifidir. Qriqor Hammamın adının qeyd edildiyi iki kitabə dövrümüzə çatmışdır ki, onlardan da biri, Qeqarqunikdə 881-ci ilə aid kitabə (bu kitabədə o, özünü Qrqor Atrnerseh adlandırır), digər isə Gavurqalada arxeoloji qazıntılar zamanı R. M. Vahidov tərəfindən aşkarlanmış kitabədir. Həmçinin Qriqori Hammam tərəfindən yazılmış bir neçə akrostix şeir də məlumdur.

Qriqor Hammamın ölümündən sonra 890-cı illərin ortalarından onun oğulları Baqratuni sülaləsinin idarə etdiyi Ani çarlığından vassal asılılığını qəbul etmişdilər. Böyük oğlu Apuli qardaşı Smbat tərəfindən öldürülmüşdü. Smbat özü isə Gəncəsər ətrafı əraziləri - əsas Xaçın torpaqlarını idarə etmiş, digər oğlu Vasak isə Yuxarı Xaçın hakimi olmuşdu. Digər bir oğlu II Atrnerseh isə (Səhlin oğlu Atrnersehlə qarışdırmamalı) isə Şəki-Kambisena hakimi olmuşdu. Ərəb müəllifi Əl-Məsudi yazır ki, “mənim kitabımı yazdığım dövrdə şəkililərin knyazı Adərnərsə ibn Hamam olmuşdur.”.