Haqqinda.az

A r k a n i y a – Toponimin birinci komponenti türkcə arka (arxa), yəni dağ beli, suayrıcı, dağın kölgəli tərəfi, (xakasca arğa – dağ meşəsi, uzanmış dağ beli ), erqə – sıldırım yer, yüksəklik, düşərgə, qala, urqa – yüksəklik, sıldırım yer sözlərindən biri ilə əlaqədardır. Midiyada Arkadr (Bisütun qaya yazısında) oronimi ilə eyni mənada ola bilər: türkcə arqu – dərə, yarğan, və tör – yüksək dağ örüşü sözlərindəndir. Toponimin ikinci hissəsini güman ki, türkcə an-yayla yerdə kars (torpağı asanlıqla həll olunan süxurlardan ibarət olan sahələrdə relyefin spesifik forması) çökəkliyi (çuxuru, uçurumu) sözü təşkil edir. Müxtəlif fonetik formalarda bu söz Ardı »

A l a z a n – Albaniya ilə İberiya arasında sərhəd çaylarından birinin adı. Türkcə al qədim türkcə al – geniş sahə, böyük düzən, açıqlıq və özən (üzən) – çay, vadi sözlərindəndir. Dağlıq Altaydakı Alazan çayının adı ilə müqayisə olunur Ardı »

K a v a – Albaniyanın qərbində mahal adı. IX əsr gürcü mənbəində Kavazin. Türkcə kava (kaya) – qaya və san, sın – dağ beli sözlərindəndir. İndiki Göyəzən dağının adında qalmışdır. Ardı »

Dərbənd (rus. Дербент) — Dağıstan Respublikasında şəhər. Xəzər dənizi ilə Qafqaz sıra dağları arasında yerləşir. Rusiyanın şəhər statusunu daşıyan ən cənub yaşayış məntəqəsidir. Dərbənd şəhəri eyni adlı rayonun inzibati mərkəzidir, Mahaçqala şəhərindən cənub – şərq istiqamətində 121 km uzaqlıqda yerləşir[2] "Dərbənd" sözü türk "dar" və fars "bənd" köklərindən törəyib, "dar keçid" deməkdir. Şəhər tarixdə Bab əl-Əbvab ("böyük qapı") və Dəmirqapı adlarıyla da tanınırdı . Ardı »

İqlimi əsasən mülayim isti və quru subtropikdir. İl ərzindəki günəşli zamanın həcmi 2200-2400 saatdır. Ən soyuq ayın orta temperaturu qışın sərtliyi ərazi üçün yumşaq (0; -5ºC), çox yumşaq (2.5-0ºC) və həddən çox yumşaq (5-2.5ºC) şəraitdə keçir. Ölkənin ən az yağıntılı (200-400 mm) və ən küləkli ərazilərindəndir. İsti dövrlərdəki (aprel-oktyabr) mümkün buxarlanma 1000 mm tərtibindədir. İyun-sentyabr aylarında quraqlıq keçən günlərin sayı 5-25 gün ətrafında tərəddüd edir.

Küləyin orta illik sürəti 4-6 m/san və daha yüksək olur. Ərazi yüksək külək enerjisi potensialına malikdir. Güclü küləkli günlərin sayına görə respublika üzrə birincilik bu ərazilərdədir: il ərzində sürəti 21 m/san-ə qədər olan küləkli günlərin sayı Şubanıda Ardı »

B u y a – Zamua (Urmiya) hidronimindəki mua komponenti ilə bəlkə də eynidir. Türkcə biya – çay sözündəndir. Ob çayının bir qolu Biya, Tatarıstanda Biya və Muya, Başqırdıstanda Kama çayının sol qolu Bıya, Orta Uralda Vıya, Tümən əyalətində Vıya və b. çay adları ilə eynidir. Xakasiya ərazisində çay adlarında geniş yer tutan termindir Ardı »

S a n q i b u t i (er. əv.744-cü il). Er. əv. 821-ci ilə və er.əv. 719-cü ilə aid asur mənbələrində toponim Saqbat kimidir. E.A.Qrantovskiyə görə, hind dilindəki sanqa – əmir, hökmdar özündəndir. Bəlkə də bu toponimdə türkcə saqa – çayın ağzı, ya da dağ ətəyi sözü əks olunmuşdur. Y.B.Yusifov Sanqibuti adının mənbədə göstərildiyi kimi, bara – qoyun saxlanılan yer (hər ikisi Mannadadır) sözü ilə əlaqələndirir və Altay ölkələrindəki sanqi – üçayaq sözü ilə eyniləşdirir. Onun fikrincə Sanqibuti üçayaq dağ qolu mənasındadır. Erkən orta əsrlərdə peçeneklərin Cənubi – Şərqi Avropada Saka-Kat (ay) qalasının adı ilə müqayisə olunur. Q. Qeybullayev Ardı »

Q i n z i n (er. əv. 728-ci il). Güman ki, er. əv. 728-ci ilə aid mənbədə göstərilən Qizinikissa toponimi ilə eynidir. Türkcə kin – qala və çinq – sıldırım, şaquli yarğanlı yayla, əlçatmaz dağ sözlərindəndir. Quruluşca Midiyada Karzin toponimi ilə müqayisə olunur. Ardı »