Haqqinda.az

Tarixi[redaktə]
İranda "Mədain sarayı"na bərabər tutulan Təbriz Əlişah qəsri (Ərk qalası) öz dövründə dünyanın ən böyük müsəlman tikilisi olmuşdur. Bu əzəmətli bina Elxani hökmdarları Sultan Xudabəndənin və Əbu Səidin vəziri olmuş Tacəddin Əlişahın göstərişi ilə hicri-qəməri 716-724-cü (miladi 1338-1345-ci) illərdə tikilmişdir. Qacarlar dövrünə qədər Ərk qalası dövlət qəsri kimi istifadə edilmiş, sonralar isə Səttarxan, Bağırxan və digər Təbriz mücahidlərinin sığınacaqlarından biri olmuşdur. Ərk qalası bir dəfə zəlzələdən, bir dəfə də çar Rusiyası ordusunun hücumundan xəsarət almışdır.

Abidə Həmin dövrdə Təbrizin paytaxt olduğu dövlətin qoşunları Misirdə məmlüklərlə, Anadoluda səlcuqlar və Bizansla müharibələr aparıb.

Ərk qalası bu gün[redaktə]
Abidə bir-neçə dəfə bərpa edilsə də hazırda məhv olmaq Ardı »

226-cı ildə baş verən tacqoyma mərasimində Sasanilər sülaləsi başçısı Ərdəşir Şahənşah (şahlar şahı) titulunu qəbul etməklə, 651-ci ilə qədər mövcud olan Sasanilər dövlətinin əsasını qoydu. Gənc dövlətin fəal xarici siyasəti tezliklə qonşu Bizansla toqquşmaya gətirib çıxartdı. Artıq IV əsrin son rübündə bütün Cənubi Qafqaz Bizans və Sasanilər dövlətləri arasında nüfuz dairələrinə bölündü, Ermənistanın böyük hissəsi, Albaniya və İberiya Sasanilər dövlətinə birləşdirildi. Bu imperiyanın dastakertinə – vilayətinə çevrilən Adurbadaqan isə öz torpaqlarının münbitliyinə və təbii sərvətlərinə (başlıca olaraq neft, duz) görə dövlətin iqtisadiyyatında birinci dərəcəli rol oynadı; zərdüştiliyin mühüm mərkəzi də Adurbadaqan oldu.

603-cü ildə başlanan növbəti Sasani-Bizans müharibəsi 628-ci ilə kimi davam Ardı »

XVIII əsrin ortalarında Azərbaycanda bir sıra xanlıqlar, o cümlədən Bakı xanlığı yarandı. Ara müharibələri bütün Azərbaycanda olduğu kimi, Bakıda da iqtisadiyyat və mədəniyyətin inkişafına mane olur, əhalinin vəziyyətini son dərəcə ağırlaşdırırdı. XVIII əsrin 2-ci yarısında Bakıda şəhər həyatı və ticarət nisbətən canlandı. Lakin Ağa Məhəmməd Şah Qacarın Azərbcana hücumları iqtisadiyyatın və ticarət əlaqələrinin yenidən tənəzzülə uğramasına səbəb oldu. 1796-cı ilin yazında Rusiya imperatrisası II Yekaterinanın əmri ilə general V.A.Zubovun komandanlıq etdiyi rus qoşunları Azərbaycana yürüş etdi.

İyunun 13-də Bakı alındı. 1797-ci ilin əvvəlində general P.D.Sisyanov Bakının komendantı təyin olundu. II Yekaterinanın ölümündən sonra oğlu I Pavel V.A.Zubovu geri çağırdı. Çar qoşunları 1797-ci Ardı »

Sülalənin tarixi[redaktə]
Ziyadoğluları haqqında Tаriхçi Məhəmməd Məsum ibn Хоcəкi-Isfаhаni "Хülаsət əs-siyyаr" аdlı əsərinin "Ziyаdоğlu nəsli və Gəncənin хüsusiyyətləri hаqqındа qısа məlumаt" bаşlığındа yаzır: "Mən-Аllаhın yаzıq bəndəsi uğurlu tаlе sаhibi оlаn bu аlicənаb şəхsin süfrəsinin кənаrındа оturаnlаrdаn biri кimi zаti-аlilərinin əmri ilə bu кitаbı yаzmаğа məşğul оlаrкən özümə vаcib bildim кi, qüdrətli və əzəmətli хаnın nəsli, əcdаdı hаqqındа dа qısаcа məlumаt vеrim. Bu qısа məlumаtı sidq-ürəкlə hаzırlаdım кi, zəmаnə аdаmlаrı хаnın nəsil şəcərəsini bilsinlər. Düzdür, bu nəslin şəхsiyyətlərinin lаyiqli хidmətləri gün кimi аydındır və hеç bir tərifə еhtiyаcı yохdur. Lакin bununlа bеlə, mənim rəyimdən bеlə bir fiкir кеçdi кi, аrif аdаmlаrın bu nəslin Ardı »

İranın işğalından sonra, ərəblər Qafqaz Albaniyasına doğru hərəkət edirlər və VIII əsrdə Albaniya (Arran daxil omaqla) ərəblərin nəzarəti altına keçir. Ərəblərin gəlişinə qədər isə Albaniya müxtəlif dövrlərdə Sasanilər hakimiyyətinə tabe olmuş Mehranilər sülaləsi tərəfindən idarə olunurdu.

Azərbaycana İslamın gəlişindən sonra Arran müxtəlif dövrlərdə Rəvvadilər, Sacilər, Səlarilər, Şəddadilər, Şirvanşahlar sülalələri tərəfindən idarə olunur. Arran ölkəsinin orta əsrlərin ilkin dövrlərində ən mühüm şəhəri Bərdə olmuşdur. Bərdə X əsrdə özünün ən gözəl çağlarını yaşayır. Bu dövrdə şəhər sikkə pul kəsmə mərkəzi kimi vacib bir əhəmiyyət daşıyırdı.

Lakin rusların və digər şimal tayfalarının şəhərə aramsız və dağıdıcı basqınları şəhərin süqutu ilə nəticələnir.

Müəllifi naməlum olan Əcaib əd-dünya əsərində Ardı »

Talışların ulu əcdadları Kadusilər hesab edilir. Strabon, Herodot, Plutarx, Dionis (eramızın II əsr tarixçisi) kimi tarixçilərin qeydlərində Kadusilərin adlarına rast gəlmək mümkündür. Bu və digər müəlliflərin sitatlardan nəticəyə gəlmək olurki, Kadusiya şərq və cənub-şərqdən Xəzər dənizinə və Amardların diyarına, cənub və qərbdən Midiya Atropatenasına və şimaldan Arran və Albaniya torpaqlarına qovuşurdu.. Ardı »

Şəhər haqqında qeydlər[redaktə]
Türkiyəli səyahətçi Evliyə Çələbi 1647-ci ildə Şabranda olarkən yazırdı:...İranın Təbrizdən sonra ikinci şəhəri sayılır. Şəhərdə 70 məhəllə, Tokmaq xanın, Əfşar xanın və Uzun Həsənin məscidləri yerləşir. Məscidin divarları incə, buqələmun dərisi kimi, cürbəcür rənglərə çalan ornamentlə bəzədilib. Mərmər üzərində naxışlar isə hətta memarlıq işinin ustalarını təəccübləndirir

А.А.Bakıxanov ilk dəfə Dəvəçi rayonunun Şahnəzərli kəndinin yaxınlığında Gülüstan-İrəm şəhərinin qalıqları sayılan orta əsr şəhərin Şabranın yerləşməsi barədə deyib. Ardı »

V.Minorski güman edir ki, bəylərbəyilik I Şah Abbas Səfəvinin hakimiyyəti dövründə meydana gəlmişdir. Оnun fikrincə, həmin vaxta qədər Səfəviлər dövlətini hakimlər idarə etmişlər. Halbuki bu termin və institut qabaqkı dövrlərdən mövcud idi.

Azərbaycan bu dövlətin tərkibində Cənubi Azərbaycan (paytaxtı Təbriz), Qarabağ (paytaxtı Gəncə), Şirvan (paytaxtı Şamaxı) və Çuxursəəd (paytaxtı İrəvan). Əyalətlərə mərkəzdən, şah tərəfindən təyin olunan bəylərbəyi başçılıq edirdi. Bəylərbəyilərin əsasən xan titulu olurdu. Əyalətlər vilayətlərə bölünürdü.Azərbaycan əyalətinin tərkibində Qaradağ, Ərdəbil, Urmiya və başqa vilayətlər vardı. Vilayətlərə hakimlər rəhbərlik edirdilər. Hakimlərin xan, bəzən də sultan titulu olurdu. Vilayətlər qəzalara bölünürdü.Qəzalara hakim və qazı başçılıq edirdi.Qəzalar mahallara ayrılırdı. Mahallara naiblər, bəzi hallarda isə Ardı »