Haqqinda.az

Ümumi məlumat[redaktə]
Şimali Qafqazın ən böyük etnoslardan biri qumuklardır – Altay dil ailəsinin qıpçaq türk qrupuna aid xalq. Öz tarixi boyu qumuqlar müxtəlif feodal birliklərə daxil idilər: Tərki Şamxallığı, Qaytaq Usmiliyi və sairə. Azərbaycanlılar və qumuqların coğrafi yerləşmə yaxınlığı, bəzi nəsillərin eyni etnosiyasi qurumlarda təmsil olunması səbəbindən, sıx hərbi-siyasi və iqtisadi yaxınlığa malik idilər.

Məntəqənin ən iri və nüfuzlu dövlət qurumlarından biri, Sulak çayı mənsəbindən cənubda yerləşən və şimaldan qumukların və noqayların mülkləri, qərbdən Avarstan, cənubdab Qara-Qaytaq, şərqdən Xəzər dənizi suları ilə həmsərhəd Tərki Şamxallığı idi. Şamxallıq qumuklar, noqaylar, yuxarı darginlər, laklar, avar qrupu və başqa etnoslarla təmsil olunmuşdular.

Coğrafi və qohumluq yaxınlığı Azərbaycan Ardı »

Makedoniyalı İskəndərin yürüşü ərəfəsində Əhəmənilər imperiyasının tərkibində olan Qərbi Midiya satraplığı iqtisadi-sosial cəhətdən inkişaf etmiş əyalətlərdən biri idi. Bu əyalətə Azərbaycanın görkəmli dövlət xadimi Atropat başçılıq edirdi.

Əhəmənilərin sonuncu hökmdarı III Daranın hakimiyyəti dövründə Atropat Midiya satrapı idi. Mənbələrdə bu ada ilk dəfə e.ə. 331-ci ildə təsadüf edilir. Makedoniyalı İskəndər İss vuruşmasından (e.ə.332) sonra Kiçik Asiya, Suriya, Finikiya, Fələstin və digər əraziləri işğal etdi. Bu məğlubiyyətdən sonra III Dara yenidən ordu toplayaraq İskəndərin qarşısını almağa səy göstərdi. Lakin İskəndər Dəclə və Fərat çaylarını keçərək e.ə. 331-ci il 1 oktyabrda qədim Assur şəhəri Ərbilin yaxınlığında olan Qavqamel kəndi yaxınlığında III Daranın ordusuna sonuncu Ardı »

Həyatı[redaktə]
1551-ci ildə I Şah Təhmasib Şəkinin müstəqilliyinə sоn qоymaq qərarına gəldi. Qacar еlinin qatıldığı Qızılbaş оrdusu Şəkini tutub, Səfəvilər dövlətinə birləşdirdi. Tоygün bəy Qacar Şəkinin hakimi təyin еdildi.

Tоygün bəy Qacar Qızılbaşlar ordusunun sərkərdələrindən biri kimi bəzi yürüşlərdə iştirak etmişdi. 1551-ci ildə I Şah Təhmasibin əmri ilə Qızılbaş оrdusu asi gürcülərə qarşı yürüş еdir. Qızılbaş оrdusunun başçılarından biri Şahvеrdi sultan Ziyadoğlu-Qacar Qarabağ оrdusunun başında mərkəzi hökumətə qarşı çıxmış Gürcüstan valilərini cəzalandırmışdı.

1552-ci ildə Оsmanlı оrdusu yеnidən Qızılbaşlar məmləkətinə sоxuldu. I Şah Təhmasib düşmən оrdusuna qarşı bir nеçə istiqamətdə qоşun tərtib еtdi. Dəvil istiqamətində Bayram bəy Qacar, Tоygün bəy Qacar, başqa istiqamətində isə Şahvеrdi Ardı »

Zəngin təbii-coğrafi şəraitə malik olan Atropatena ərazisi tarixən insanın formalaşmasında dünyada ilkin məskənlərdən biri olmuşdur. Bu ərazi cəmiyyət tarixinin müxtəlif dövrlərini özündə əks etdirən abidələr diyarıdır. Urmiya, Ərdəbil, Təbriz, Meşkin, Mərənd, Sərab, Miyanə, Marağa, Zəncan, Maku, Germi və digər ərazilərdə dövrümüzə qədər gəlib çatan mağaralardan tutmuş, Həsənli, Göytəpə, Qaratəpə, Muğan, Təxti Süleyman, Mərənd, Gənctəpə və sair abidələr tarixiliyi, zənginlik və əzəmətinə görə indi də insanı heyran edir.

Atropatena tarixinin öyrənilməsində Baruc, Gənctəpə, Təxti Süleyman, Muğan, Ərşə mahalı, Germi və Sərab qazıntıları zamanı aşkarlanan yaşayış yerləri böyük əhəmiyyətə malikdir.

Baruc yaşayış yeri Mərənd şəhərindən 12 km aralıda yerləşir. Ərazidən aşkarlanan qala ərazisindən külli miqdarada Ardı »

Zöhhak qalası – İranın Şərqi Azərbaycan ostanında, Marağa – Miyanə yolunun kənarında yerləşən antik və erkən orta əsrlər dövrünə aid qala-şəhər.

İki təpədən və onların arasındakı çökəkdən ibarət olan Qaleye-Zöhhak qədim şəhər yeri şimaldan cənuba təqribən bir kilometrlik ümumi uzunluğa malikdir və Əhəmənilərə qədərki dövrdən islam zamanınadək müxtəlif vaxtlarda tikilmiş qurğuları özündə ehtiva edir. Şimaldakı təpə qədim şəhər yeri həyatının Parfiya dövrünə aiddir. Bu təpə e.ə. II – I minilliklərə aid olan məskən izlərini saxlamış çökəkdən ayrılmışdır. İkinci təpədə Sasanilərin hakimiyyəti dövründə tikilmiş qala qurğuları vardır. Bu qala qurğuları yonulmamış daşlardan bərkidici məhlul olmadan hörülmüşdür, diizbucaqlı qüllələrə malikdir. Bu divarın qərb qurtaracağında, Ardı »

25 iyun, 1992-ci il, səhər saat 10:33 radələrində erməni könüllü dəstələri (Arabo, Aramo, Artziv 9, Zeytun, Nikol Duman, Zoravar Andranik, Meğradzor) Yuxarı Oratağ kəndində birləşərək sürətli əks-hücuma keçdilər. Gecə ikən, 65 nədərdən ibarət Aramo dəstəsi və əlavə 10 könüllü Qızıloba kəndini yenidən işğal etdilər. Bu azərbaycannlılar arasında böyük psixoloji təsir yaratmış və döyüş zamanı 30-40 əsgərimiz həlak olmuşdur. Ardı »

Qızılordalıların hər bir yürüşü zamanı Azərbaycan ərazisi (xüsusilə Şirvan) işğalçılar tərəfindən tapdalanır, əhalisi qarət edilir, iqtisadiyyatına böyük ziyan vurulurdu. Qızıl Orda qoşunu çox halda Kür çayının sahillərinə kimi gəlir və belə vaxtlarda Kür çayı iki monqol qoşunu arasında sərhəd xətti rolunu oynayırdı. Qızıl Orda xanları Azərbaycanın yerli feodalları ilə əlaqə saxlayır, onlarla əlbir olub, ölkəni ələ keçirməyə cəhd göstərirdilər. Şirvanşahlarla qızılordalıların ittifaqı daha sıx idi. Bu hal Şirvanın həmin dövlətlə bilavasitə həmsərhəd olmasından irəli gəlirdi. Qızılordalıların Təbrizədək gedərək bütün Azərbaycanı zəbt etdikləri vaxtlar olmuşdur. Ardı »

"Biliklərin töhfələri" Şihabəddin Sührəvərdinin ən böyük və ən məşhur əsəridir. Zakir Məmmədov qeyd edir ki, müəllifin öz sağlığında belə yüksək qiymətləndirilən bu traktat təsəvvüfə dair əsərlər içərisində mühüm yer tutur, Fuad Köprülünün "Türk ədəbiyyatında ilk mütəsəvviflər" əsərində "Biliklərin töhfələri" əsəri "mükəmməl bir əxlaqi–sufiyyə məcmusu" adlandırılır.

Dünyanın bir çox kitabxanalarında, o cümlədən Özbəkistan EA Biruni adına Şərqşünaslıq İnstitutunun Əlyazmaları Fondunda "Biliklərin töhfələri" əsərinin müxtəlif əlyazmaları saxlanılır. Onlardan biri 1658–ci, digəri 1817–ci ildə nəsx–nəstəliq xətti ilə köçürülmüşdür. Başqa bir nüsxənin köçürülmə tarixi isə naməlumdur. "Biliklərin töhfələri" traktatının məlumm olan ən qədim (1297–1298–ci illərdə Dəməşqdə köçürülmüş) nüsxəsi Sankt-Peterburqda saxlanılır.

Əbuhəfs Sührəvərdinin bu əsərini Arifi türk Ardı »