Haqqinda.az

Müsahibimiz "Narınc” Uşaq Psixologiya Mərkəzinin rəhbəri Narınc Rüstəmovadır.

- Narınc xanım, erkən yaşlardan uşaqların nitq bacarıqlarını inkişaf etdirmək və bu sahədə müşahidə olunan gerilikləri aradan qaldırmaq üçün nə etmək lazımdır?
- Nitq bacarığının formalaşması üçün psixi inkişaf normal səviyyədə olmalıdır. Nitq, qarşısındakı insanın dediklərini eşitmək, anlamaq ,cavabı beyində hazırlayıb səsləndirmək kimi mürəkkəb bir prosesdir. Bu prosesin yaranması üçün səs və tənəffüs sistemi, artikulyasiya orqanları düzgün koordinasiyalı işləməli, eşitmə, görmə, hərəki bacarıqlar, emosiyalar lazımi qədər inkişaf etməlidir. Hər bir uşaq məlum yaş dövrlərində müəyyən bilik, bacarıq və vərdişlərə yiyələnməlidirlər. Bu bacarıqlara sahib olmamaq inkişafdan geri qalmaqdır. İnkişaf geriliyi özünü müxtəlif sferalarda göstərir: əqli, nitq, Ardı »

Uşaq təhsili
Hər uşaq ayrı bir dünyadır. Uşaq tərbiyə etmək isə ən müqəddəs, ən böyük, ən çətin və ömür boyu davam etdirilməsi lazım olan ən əhəmiyyətli sənətdir. Gələcək baxımından düşünüldüyündə bu mövzunun əhəmiyyəti hər keçən gün çox daha yaxşı aydın olmaqdadır. Daha doğulacaq uşaq ana bətnində ikən ana-ataların ağıllarında bir çox sual işarəsi meydana gələr.
Qızmı oğlanmı olacaq? Sağlam doğulub böyüyəcəkmi? Ailəmizdə və gündəlik həyatımızda necə bir dəyişiklik olacaq? İrəlidə necə bir insan olacaq? Təhsil müvəffəqiyyəti yaxşı olacaqmı? Necə bir peşə sahibi olacaq? Həyatda müvəffəqiyyətli olacaqmı? və buna bənzər yüzlərlə sual ilə uşağı gözləməyə başlayırlar.

Bütün bu sualların və bəzi bilinməyənlərlə yanaşı uşaqların Ardı »

Yeməyin hazırlanması və verilməsi zamanı körpənizin təhlükəsi ilə qarşılaşmamasını təmin etməyə çalışın.
1. Uşağınız üçün yemək hazırlamamışdan öncə əllərinizi daim yaxşı-yaxşı yuyun.
2. Uşağınızı yedizdirməmişdən öncə onun əllərinin təmiz olub-olmadığını yoxlayın.
3. Masaların üstünü təmiz saxlayın və körpənizin yeməyə və ya yemək hazırladığınız masaya yaxınlaşmasına imkan verməyin.
4. Mətbəx taxtasını tam təmiz saxlayın
5. Soyuducuda bişmiş və çiy əti üstü örtülmüş şəkildə bir-birindən ayrı və həm də digər ərzaqlardan ayrı saxlayın.
6. Yeməkdən öncə bütün boşqabları və qaşıqları isti sabunlu su ilə yuyun.
7. Körpənizin qabağından qalmış yeməkləri saxlamayın və yenidən ona verməyin. Bu, ishal və qusma ilə nəticələnə bilər.
8. Bişmiş ərzaqları bir dəfədən artıq isitmək olmaz.
9. Bütün Ardı »

Biz güman edirik ki, körpələri tanıyır və onların haqqında hər şeyi bilirik. Lakin elm adamları həmin fikirdə deyil. Onların bu sahədə apardıqları tədqiqatlar sübut edir ki, hər şeyi nəzərdən keçirmək lazımdır. Burada sual işarələri də get-gedə artır.
Qədim nəzəriyyələrə əsasən körpə, "istənilən məlumatı üzərinə yazacağın boş, ağ səhifə" kimidir. Körpələrə bir qədər fərqli nəzərlərlə baxan elm adamları həmin boş, ağ səhifə nəzəriyyəsinin səhv olduğunu sübut etməyə çalışdılar. Beləliklə, onların tədqiqatlarının heyrətamiz nəticələri aşağıdakı kimidir: Körpələr valideynlərindən başqa bir çox böyüklərə də bir neçə saniyə ərzində təsir edirlər.
Əgər onların göz bəbəklərinin bizimkilərdən böyük olduğunu görmüsünüzsə, bilin ki, bunun da bir səbəbi vardır.

Çünki Ardı »

Uşaqsız bir cütlük ikən, uşaqlı bir ailəyə çevrilməklə birlikdə ortaya çıxan əhəmiyyətli dəyişikliklər vardır.
İlk uşağın doğumu böyük bir həsrətlə gözlənilsə də, ailənin gənişlənməsinin gətirdiyi təzyiq səbəbiylə cütlüklər arasında problemlərə yol aça bilər. "Ər- arvad olmaqdan ana- ata" olmağa gedən müddətdə və ana-ata olduqdan sonra yaşanan çətinlikləri cütlüklər bərabər şəkildə həll edə bilərlər .
"Ana-atalar, eşqlərinin meyvəsini" qucaqlarına almaq üçün səbrsizlənərlər. Cütlüklər, uşaqla birlikdə bir ailə halına gələcəklərini və bir-birlərinə daha möhkəm bağlarla bağlanacaqlarını anlamalıdırlar.
Ana-ata olmuş cütlekərsə, bu gözləməylə gerçək arasında böyük bir uçurum olduğunu bilirlər.
Doğumdan sonrakı ilk aylar, yeni ana-ata olan cütlüklər üçün olduqca bezdiricidir. Ana və ya ata rolunu qəbul etmək, Ardı »

Uşaqlarda tualet təhsili adətən iki yaşından sonra verilər.Uşaqlar əvvəl sidik, sonra nəcis idarəsini öyrənərlər və altıyaşına qədər gecə sidik qaçırması davam edə bilər.Uşağınızın tualet təhsilinə hazır olduğunu göstərən əlamətlərisayacaq olsaq;-Uşaq gündə ən az 2 saat quruqalırsa-Günorta yuxusundan quru kalkıyorsanız-Tualetehtiyacını hərəkət və sözlərlə ifadə edirsə-Bezi kirlenincenarahat olursa-Tualeti istifadə etmək istəyirsə-Duşa getmək,soyunmaq kimi sadə göstərişlərə yatırsa -Müəyyən saatlardabağırsaq hərəkətləri hızlanıyorsa Uşağınızla sadə sözlərdənibarət olan bir ortaq dil yaradın. Uşağınızın hazır olduğunuhiss edirsinizsə bir potty alın və əvvəl oyun oynayarkənüzərinə oturmasını, alışmasını təmin edin.
Uşaq alışıbsevdikdən sonra lazımlığı duşa yerləşdirin və sınaqlarabaşlayın. Səhər qalxınca, yeməklərdə sonra və tualetigəldiyinə dair əlamətləri fərq edincə lazımlığa oturması Ardı »

İnsanların sizi sevməsi yetərli deyil, gərək sizdə özünüzü sevəsiniz. Uşağınızla oturub onun özündə sevdiyi şeylərin siyahısını tutun. Əgər uşağınız böyükdürsə, bir anket hazırlayın və bunu ailənizdə olan hər kəsə doldurtun. Hazırlayacağınız anketə aşağıdakıları daxil edin;

Görünüş, bacarıqlar, dostluq, vərdişlər, hisslər və duyğular. Hər bir kateqoriyaya ən az boş maddə yazılmalıdır. əgər uşağınız bunu yazmaqda çətinlik çəkirsə ona, "üzündə ən çox bəyəndiyin yer hansıdır?” "dostların səndə ən çox nəyi sevirlər?” kimi suallarla ona kömək edə bilərsiniz. Ardı »

Sirr deyil ki, məktəblilər xasiyyətcə çətin olurlar. Uşaqlar böyüyənə qədər çoxlu səhvlərə yol verirlər. İntizam qaydalarının pozulması ilə rastlaşdıqda, pedaqoqların bir hissəsi səsini qaldırır, digərləri isə əhəmiyyət verməməyə çalışırlar. Bəzi müəllimlər direktoru dəvət edir, şagirdi sinifdən qovurlar. Bundan başqa, cəzalar töhmətdə, pedaqoqun qəzəbli, qeyzli baxışlarında, davranışa görə qiymətdə, şagirdin üzərinə əlavə vəzifələrin, məsələn, sinfin yığışdırılması vəzifəsinin qoyulmasına və ya küncə qoyma kimi özünü büruzə verir.
İstənilən halda, cəza ədalətli olmalıdır, əgər buna əmin deyilsinizsə, şagirdləri cəzalandırmaq lazım deyil. Cəza seçilərkən şagirdin yaşını da nəzərə almaq lazımdır. Məsələn, aşağı sinfilərdə şagirdin sinifdən çıxarılması yersiz olardı.

Şagirdlin ləyaqətini alçaldan cəzalar yolverilməzdir. Mənəvi cəzalarla da ehtiyatlı Ardı »