Haqqinda.az

Kokteyl gecəsi Corcu lap çaş-baş salmışdı. Oraya xeyli adam yığışmışdı. Bəziləri elə də pis adama oxşamırdılar, qadınlardan bir neçəsi çox zövqlə geyinmişdi, ancaq kişilər ona çox yöndəmsiz göründülər. Yəqin ki, başa düşdünüz – o, hamıya Corc Pereqrin – İ.K.Hamiltonun həyat yoldaşı kimi təqdim edildi. Kişilərin deyəsən elə bir deyiləsi sözü yox idi, qadınlar isə dil-boğaza qoymurdular.
— Siz xanımınzla fəxr eləməlisiniz. Gözəl deyilmi? Bilirsiniz, mən onu bir oturma oxuyub qurtardım. Yerə qoymağa əlim gəlmirdi və oxuyub bitirəndən sonra onu ikinci dəfə lap başdan ayağa bir nəfəsə oxudum. Sadəcə olaraq, yamanca təsirlənmişdim.
Ingilis naşir qeyd etdi:
— İyirmi ildir ki, bu cür oxucu rəğbəti qazanmış şeirlər kitabına həsrət idik. Mən hələ belə şey görməmişəm.
Amerikalı naşir də əlavə etdi:
— Bu, əla bir şeydir. Bu, Amerikanı fəth edəcək. Hələ bir gözləyin, görəcəksiniz.
Amerikalı naşir İvə səhləb çiçəklərindən hörülmüş çələng göndərmişdi. “Lap əttökəndir ha”, deyə Corc düşündü. Içəri adamlar daxil olduqca onları İvin yanına qədər müşayiət edirdilər və kor-kor, gör-gör ki, onlar İvə təriflər yağdırırdılar. Həyəcandan onun yanaqları bir az allanmışdı, ancaq kifayət qədər sakit görünürdü. Bütün bu əhvalatı lazımsız bir şey və cəfəngiyyat hesab etməyinə rəğmən Corc rəğbət hissi ilə qəbul edirdi ki, arvadı belə vəziyyətlərdə hər şeyi yerli-yatağında bacarır.
— Hə, bir şeyi unutmaq olmaz, — o, öz-özünə dedi, — O, əsl xanımdır və burada ona tay tutulası elə bir kimsə yoxdur.
Polkovnik xeyli kokteyl içdi. Onu narahat edən bircə şey vardı. Hiss edirdi ki, bayaq tanış edildiyi adamlardan bəziləri ona nə isə məzəli şəkildə baxırdılar, bunun nə demək olduğunu heç cür kəsdirə bilmirdi. Divanda yanaşı əyləşmiş iki qadının yanından keçəndə ona elə gəldi ki, bu qadınlar onun barəsində pışıldaşırlar və onların xısın-xısın güldükləri gözündən qaçmadı. Nəhayət ki, banket sona çatanda polkovnik rahat nəfəs aldı. Taksi ilə otelə qayıdanda İv dedi:
— Sənə heç bir söz ola bilməzdi, əzizim. Ürəklərə od vurdun. Qızlar sənin haqda danışmaqdan yorulmurdular. Sənə yamanca vurulmuşdular.
— Qızlar?! – o, acı-acı dilləndi, — qoca kaftarlar.
— Yəni belə bezdin?
— Xirtdəyə qədər.
İv rəğbətlə yavaşca ərinin əlini sıxdı.
— Ümid edirəm ki, bir az gözləməyimizə və axşamüstü qatarı ilə getməyimizə etiraz etməzsən. Səhər görüləsi bəzi işlərim var.
— Yox, yox, hər şey qaydasındadır, niyə etiraz edim ki?! Bazarlıq edəcəksən?
— Hə, bir-iki şey almaq istəyirəm, ancaq gərək gedib şəkil çəkdirim. Zəhləm gedən işdir, amma deyirlər ki, lazımdır. Amerika üçün, bilirsən də.
Polkovnik dillənmədi. Sadəcə düşüncəyə daldı. Fikirləşdi ki, onun arvadı olan, üstəlik də gözəgəlimli olmayan, bir dəri, bir sümük çəlimsiz qadının portretini görmək Amerikalı oxucular üçün böyük bir şok olacaq. Bu düşüncələr onu sakit buraxmadı və səhərisi gün İv evdən çıxandan sonra kluba, oradan da kitabxanaya getdi. Orada “Times”, “Literary Supplement”, “Spectator” qəzetlərinin son saylarını axtardı. Bir qədər əlləşdikdən sonra nəhayət, İvin kitabı haqda çap olunmuş yazıları tapdı. Polkovnik onları elə də diqqətlə oxumadı, ancaq oxuduqlarından anladı ki, bu məqalələrdə həddindən artıq xoş sözlər söylənilibdir. Daha sonra hərdənbir müştərisi olduğu Pikkadilidəki kitab satıcısının yanına getdi. O, belə qərara gəlmişdi ki, İvin bu aləmi bir-birinə qatmış kitabını necə lazımdır diqqətlə oxumalıdır, ancaq arvadının ona verdiyi nüsxənin haraya yox olmasını soruşmağa dili gəlmirdi.
Gərək özünə bir nüsxə alsın. Mağazaya daxil olmamışdan əvvəl o, pəncərədən içəri baxdı və gözünə dəyən ilk şey iri hərflərlə reklam məqsədilə yazılmış “Piramidalar dağılanda” oldu. Necə də səfehcəsinə düşünülmüş bir başlıqdır. Içəri ayaq basdı. Gənc bir adam irəli gəldi və nəzakətlə öz köməyini təklif etdi.
— Yox, yox, elə-belə baxıram, — polkovnik dedi.
Polkovnik İvin kitabını soruşmağa utandı, düşündü ki, axtarıb özü tapsın, sonra da satıcının yanına gedib pulunu ödəsin. Ancaq nə qədər baxdısa heç yerdə tapa bilmədi və nəhayət, bayaqkı gənc adama yaxınlaşaraq tamamilə laqeyd bir halda soruşdu.
— Yeri gəlmişkən, “Piramidalar dağılanda” kitabı sizdə varmı?
— Yeni nəşr bu səhər gəlib. Indi birini gətirərəm.
Bir dəqiqə sonra əlində bir kitab geri qayıtdı. O, alçaq boylu, dolu bir adam idi, pırtlaşıq, gur, sarı saçları vardı. Eynək taxmışdı. Corc Pereqrin ucaboy, hərbçilərə məxsus qədd-qamətli bir adam idi. O, gənc satıcıya tərəf əyilərək soruşdu:
— Onda belə çıxır ki, bu, yeni nəşrdir?
— Bəli, cənab. Beşinci. Yalnız roman belə uğurla satıla bilərdi.
Corc Pereqrin bir anlığa tərəddüd etdi.
— Sizcə nəyə görə bu kitab oxucular arasında belə yayılıb? Mən həmişə eşitmişəm ki, poeziyanı heç kim oxumur.
— Necə deyim, bilirsiniz, bu, çox yaxşı kitabdır. Mən özüm də onu oxumuşam.
Bu gənc oğlanda oxumuş olsa da, yüngülcə Kokni ləhcəsi hiss olunurdu və Corc qeyri-iradi olaraq himayəedici bir mövqe tutdu.
— Bu, çoxunun bəyəndiyi bir şeydir. Ehtiraslı hisslərlə zəngin, lakin faciəvi.
Corcun qaşları çatıldı. Yavaş-yavaş belə nəticəyə gəlirdi ki, bu oğlan yamanca sırtıqdır. Hələ heç kəs ona kitabda belə bir şey olduğunu deməmişdi və oxuduğu şərhlərdə də bu barədə hansısa bir qeydə rast gəlməmişdi. Gənc oğlan isə sözünə davam etdi.
— Əlbəttə, bu, sadəcə olaraq bir uğursuzluqdur. Yəqin bilirsiniz də mən nəyi nəzərdə tuturam. Mən gördüyüm, duyduğum qədəriylə müəllif öz şəxsi təcrübəsindən bəhrələnib. Elə Hausman da özünün “Şropşirdən olan gənc oğlan” əsərini bu cür qələmə alıb.
— Qiyməti neçədir?, — deyə Corc bu çərənçini susdurmaq üçün soyuqqanlılıqla soruşdu. – Bükməyə ehtiyac yoxdur, cibimə qoyaram.
Noyabr səhəri yamanca rütubətli və yağmurlu idi, ona görə də Corc plaşını geyinmişdi.
Vağzalda polkovnik axşam qəzet və jurnallarını aldı. Iv ilə birinci dərəcəli vaqonda üzbəüz oturaraq yerlərini rahatladılar və oxudular. Saat 5-də vaqon-restorana gedərək çay içdilər və bir az söhbətləşdilər. Nəhayət gəlib evə çatdılar. Vağzaldan evə maşınla gəldilər. Vanna qəbul etdilər, geyimlərini dəyişdilər. Şam yeməyindən sonra İv yamanca yorğun olduğunu deyərək yatmağa getdi. Adəti üzrə, əvvəlcə ərini alnından öpdü. Bundan sonra polkovnik plaşının cibindən İvin kitabını çıxararaq zala keçdi və oxumağa başladı. Şeir oxumaq onun üçün çətin idi və hərçənd hər bir sözə böyük diqqətlə yanaşırdı, yenə də qarmaqarışıqlıq içində idi. Sonra bir sə başdan başladı və ikinci dəfə axıra qədər oxudu. Get-gedə lap həvəsi sönürdü, amma o, səfeh deyildi və ikinci dəfə artıq kitabı oxuyub bitirəndə artıq nəyin nə olduğu barədə tam aydın fikrə gəldi. Kitabın bir hissəsi sərbəst şeirlərdən ibarət idi, bir hissəsi də adi şeir ölçülərindən kənara çıxmırdı, ancaq belə şeirlərdə ifadə olunmuş məna yalnız dayaz zəka sahiblərinə xoş gələ bilərdi. Bu, olan yaşlı bir qadınla gənc oğlan arasındakı ehtiraslı məhəbbət hekayəti idi. Birinci şəxsin dilindən yazılmış bu məhəbbət əhvalatı artıq gəncliyini çoxdan ötürmüş və cavan bir oğlanın ona dəlicəsinə vurulduğunu duyan qadının heyrəti ilə başlayır. O, bu sevgiyə inanmaqda tərəddüd edir. Düşünür ki, özü-özünü aldadır. Və birdən dəhşət içərisində ayılıb görür ki, ey dadi-bidad, özü də o oğlana dəlicəsinə aşiq olub. Özünü inandırmağa çalışır ki, bu, cəfəngiyyatdan başqa bir şey deyil. Düşünür ki, əgər hisslərini cilovlaya bilməsə, ehtirasına tabe olsa aralarındakı bu yaş fərqi onlara bədbəxtlikdən başqa bir şey gətirməyəcək. Hər bəchlə oğlanı ürəyini açmaqdan çəkindirir. Lakin gün gəlir ki, aşiq öz eşqini izhar edir və qadını da ürəyindəki gizli sevgini bəyan etməyə məcbur edir. Oğlan birlikdə qaçmaq üçün ona yalvarır. Qadınsa ərini, evini tərk edə bilmir. Yaşa dolan bir qadın, təravətli bir gənc – axı qarşıda onları hansı həyat gözləyir? Ümid etmək olarmı ki, bu məhəbbətin sonu olmayacaq? Qadın ona rəhm etməsi üçün oğlana yalvarır. Ancaq onun məhəbbəti çox coşğundur, fırtınalı dəniz kimidir. O, bu qadını istəyir, bütün varlığı, bütün ruhu, bütün vücudu ilə istəyir və nəhayət, qorxu içində, titrəyərək, lakin arzu dolu qadın ona təslim olur. Daha sonra xoşbəxtlik dövrü gəlir. Dünya – cansıxıcı, ağ-qara dünya parlaq rənglərlə əlvanlaşır. Qadının qələmindən kağız üzərinə sevgi nəğmələri tökülür. O, öz gənc sevgilisinə, onun ağlı başdan çıxaran vücuduna pərəstiş edir, onun enli sinəsini, qədd-qamətli belini, ayaqlarının gözəlliyini, qarnının hamarlılığını ağızdolusu tərif edir. Corc bunları oxuduqca qəzəbdən rəngi qaralırdı; bıçaq vursan qanı çıxmazdı. “Müsibət şeydir”. Deyfnin dostu belə demişdi. Elə düz də deyib. Quşu lap gözündən vurub. Çox ürəkbulandırandır. Kitabda kədər dolu kiçik şeir parçaları da vardı ki, burada qadın aşiqi tərəfindən tərk edildikdən sonra həyatının boşluğundan şikayətlənib sızlayır, lakin onlar xoşbəxt yaşadığı anlar üçün iztirab çəkməyə dəyər deyən qadının göz yaşları ilə bitir. O, birlikdə keçirdikləri uzun, həyəcanlı gecələrdən söz açır, bir-birinin ağuşunda uyuyaraq sakitləşdiklərindən danışır. Bütün təhlükələrə sinə gərərək birlikdə olduqları gözəl anların ləzzətindən, vücudlarını saran ehtirasın və bu güclü istək qarşısında duruş gətirə bilmədiklərindən yazır.
Qadın bu könül əyləncələrinin bir neçə həftədən artıq davam etməyəcəyini düşünürdü, ancaq təəccüblü də olsa, bu, davam edir. Şeirlərdən biri iki sevgilinin ürəklərini qızdıran məhəbbət hissinin üç il sərasər davam etdiyinə həsr olunmuşdu. Belə görünür ki, gənc sebgili qadını onunla çox uzaqlara – İtaliyada təpəlikdə yerləşən bir qəsəbəyə və ya yunan adasına, yaxud da Tunisdə kiçik hasarlı bir şəhərə çıxıb getməyə məcbur etməkdən əl çəkmir ki, həmişə bir yerdə olsunlar. Qadın isə başqa bir şeirində ona yalvarır ki, qoy hər şey olduğu kimi qalsın. Ancaq onların xoşbəxtliyinin sonu yoxdur. Ola bilsin ki, bu, onların rastlaşdıqları çətinliklər üzündən və tez-tez görüşə bilmədiklərindən irəli gəlir. Sonra birdən-birə gənc oğlan vəfat edir. Necə, nə vaxt, harada – bax bunu Corc heç başa düşə bilmədi. Ardınca uzun-uzadı, acı kədərdən doğan ürəkdağlayan hayqırtı gəlir; bu, elə bir qəmdir ki, zavallı qadın bunu hətta aşkar surətdə göstərə bilməz. Bu, elə bir hüzündür ki, onu yalnız gizlətmək lazımdır. Həyatına nur saçan mayakı onu tərk etmiş olsa və iztirab onun belini büksə belə, o, özünü şən göstərməli, qonaqlıqlar təşkil etməli, yığıncaqlara getməli və hər zaman olduğu kimi davranmalıdır. Kitabdakı sonuncu şeir dörd qısa bənddən ibarət idi və burada kədərlə öz itkisinə artıq boyun əymiş müəllif sevgilisini əlindən almış ilahi qüvvələrə təşəkkür edir ki, biz insanların nə vaxtsa ağlımızdan keçirdiyimiz, yaşamaq istədiyimiz böyük xoşbəxtliyi az müddətəolsa da ona daddırıblar. Corc Pereqrin bu kitabı oxuyub bitirəndə artıq gecə saat üç idi. Hər sətri oxuduqca ona elə gəlirdi ki, İvin səsini eşidir, dəfələrlə onun istifadə etdiyi cümlələrə rast gəlirdi. Bu kitabda elə tanış məqamlar var idi ki, heç şübhəsiz bu, onun öz həyat hekayəti idi. Kor-kor, gör-gör, bu qadının gizli sevgilisi var imiş və o sevgili artıq vəfat edib. Polkovnik qətiyyən qəzəblənmədi, elə bir qorxu hissi də keçirmədi, hərçənd dəhşətə gəlmişdi. Onun hiss etdiyi heyrətən başqa bir şey deyildi. Ivin belə ehtiraslı anlarla zəngin məhəbbət macərası yaşaması faktı ölü balığın quyruğunu tərpətməsi qədər ağlasığmaz idi. Polkovnik klubdakı o kişinin bu kitab haqqında danışarkən gözlərində dolaşan məzəli təbəssümü, Deyfnin şeytanlıqla atmaca atmağını, kokteyl yığıncağında yanlarından keçərkən iki qadının niyə xısınlaşdığını yalnız indi anlamağa başlamışdı. Polkovniki tər basdı. Və qəfildən qəzəb hissi onu boğdu, ayağa sıçrayaraq gedib İvdən hesabat soruşmaq istədi. Amma qapıya çatanda ayaq saxladı. Axı hər şey bir yana, əlində ki, bir sübut yox idi. Hansı dəlillərlə? Aha, kitab! Yadına düşdü ki, İvə bu kitabı tərifləmişdi. Doğrudur, o zaman kitabı oxumamışdı, özünü elə göstərmişdi ki, guya oxuyub. Və əgər bunu boynuna alsa axmaq vəziyyətinə düşəcəkdi. “Ehtiyatlı addım atmalıyam” deyə burnunun altında mızıldadı. Corc Pereqrin düşündü ki, iki-üç gün gözləyib hər şeyi yenidən götür-qoy etsin. Sonra nə edəcəyinə doğru qərar verər. Çarpayısına uzansa da bir xeyli gözünə yuxu getmədi. “İv, İv” deyə dodaqaltı deyinməkdə davam etdi.