Haqqinda.az

Seksual inkişaf ve terbiye

Esrler boyu bele hesab etmişler ki. uşağın cinsi terbiyesi, onu aile heyatına hazırlamaq vacib deyil. Bu fikir ondan ireli gelirdi ki, ecdadlarımız nesli artıraraq, davam etdirmekle elaqedar olmayan cinsi elaqeni günah bu meseleleri uşağa danışmağı, izah etmeyi ise terbiyesizlik hesab edirdiler. Belelikle, cinsi elaqe haqqında melumat yeniyetmelere, genclere tesadüfi menbelerden ve çox vaxt tamamile yanlış, exlaqsızlıq hereketleri şeklinde çatdırılırdı. Uşaqlar ise cinsi elaqeni öz müşahideçilik qabiliyyetleri ile tebietde, xüsusile heyvanlarda müşahide ederek özlerine bu mesele haqqında müeyyen bir tesevvür yaradırdılar. Bütün canlılar, nesli davam etdirmek üçün özlerine müvafiq tay taparaq müveqqeti ve ya daimi aile üçün yaradırlar. Bezi ali heyvanlarda, insanlarda bu aile forması, adeten, daimi olur. İzdivac iki şexs arasında mümkün olan ictimai münasibetin әn inkişaf etmiş formasıdır. Qeyd etmek dazımdır ki, aile insanın cinsi elaqeye ehtiyacını temin etmek üçün deyil, oranın exlaqi, maddi teleblerini temin etmek, nesli davam etdirmek, uşaqları iki terefin kömeyi ile terbiye edib böyütmek ve aile ile elaqedar bir sıra başqa meqsedler üçün yaranmışdır. Bununla bele ailenin qurulmasında, onun möhkemliyi ve daimiliyinde cinsi elaqenin rolu çox böyükdür. Cinsi elaqe tereflerden birinin şexsiyyetine fiziki ve ya exlaqi menfi tesir göstermirse, ailenin möhkemlenmesi ve daimiliyi üçün zemin yaradır. İzdivac ve aile quruluşu tereflerin şexsi erotik teleblerinden deyil, cemiyyetde hökm süren var-dövlet ve istehsal münasibetlerinden ireli gelir. İzdivacın forması ve onun exlaqi cehetlerini bezen cemiyyetde baş veren prosesler idare etmişdir. Meselen, müselman aleminde müharibeler neticesinde helak olmuş kişilerin qadınlarını mühafize ve temin etmek meqsedile Mehemmed peyğember sağ qalmış kişilere müraciet ederek demişdir: “Onlardan özünüze iki, üç ve ya dördünü götürün”. Xristian aleminde çoxarvadlılığın qadağan olunmasına baxmayaraq otuz illik müharibeden sonra itkinin yerini doldurmaq üçün Resenburq reyxstaqı da һәr kişiye iki arvad almağa icaze vermişdi. Tarixi inkişaf dövründe aile quruluşunda böyük deyişiklikler baş vermişdir. Poliqamiyadan (çoxarvadlılıq) monoqamiyaya (tekarvadlılıq) keçmeyi F.Engels böyük exlaqi proqres kimi xarakterize etmişdir. Nigah yalnız ikiterefli sevgi neticesinde baş vermelidir. Yalnız qarşılıqlı sevgi, anlayış möhkem aile qurmaq ve uşaq böyüyüb terbiye etmeye imkan yaradır. Uşaqlıq ve yeniyetmelik illerinde seksuallığın formalaşması, heyatın birinci gününden insanın hansı cinse mensub olduğu müeyyenleşir ve � hemin cinse müvafiq şekilde terbiye olunaraq bir şexsiyyet kimi formalaşır. �ele uşaq yaşlarında ister geyim, ister oyuncaqları ve elece de etrafdakı yaşlı şexslerin, valideynlerin, terbiyeçilerin münasibeti onun cinsi xüsusiyyetlerini de formalaşdırır. Meselen, valideynlerin, terbiyeçinin “qıza bele hereket yaraşmaz”, “sen ki, qız deyilsen” ve s. sözleri uşaqlara öz tesirini gösterir. Uşaqlara onların cinslerine uyğun kiçik ev işlerinin tapşırılmasının da böyük terbiyevi ehemiyyeti var. Göründüyü kimi, uşaqlan müxtelif ictimai adetlere göre terbiyelendirirler. Bes gelecekde onların cinse göre bir-biribrine münasibetleri haqqında uşaqlar valideynlerden, terbiyeçilerden, müellimlerden melumat alırlarmı? Olduqca cüzi melumat alırlar. Uşağın, yeniyetmenin bu sahedeki terbiyesi, demek olar ki, özbaşına buraxılır. Cinslerin fiziki xüsusiyyetleri uşaqlardan gizledilse de onlar bunu çox tez aşkar edirler. Ailede valideynler geyimlerinin ferqi, ananın kosmetika ile meşğul olması, onun süd vezileri ve s. müşahidelerin ferqini uşağa aydınlaşdırır. Heyatın, birinci illerinde uşaqlar böyük hevesle el ile cinsi orqanlarını oynadır, qızlar analarını teqlid ederek kosmetika vasitelerinden istifade edirler. Bütün bunlar, elbette ki, seksuallıq elametleri olmayıb, özüne ve etrafa qarşı maraq hisslerinden ireli geldiyinden bunlara göre uşaqları cezalandırmaq düzgün deyil. Bele meselelere göre ceza uşaqlarda hemin herekete marağı daha da artır. Yalnız mekteb heyatı bu vaxta qeder uşağın zehnini meşğul eden bir çox meseleleri unutdurur. Aşağı siniflerden başlayaraq uşaqlar cinsinden asılı olmayaraq özlerine dost axtarırlar. Eger mektebe qeder dövrde uşaq yalnız ana ve ya terbiyeçi ile temasda olursa, mektebde öz yaşıdları ile rastlaşır ve bu yeni veziyyet onun maraq dairesini genişlendirir. Hele kiçik yaşlarından başlayaraq uşaqlarda başqa cinse qarşı instinktiv maraq yaranır. Eger qızların qarşısında 8-10 yaşlı oğlan decellik edib onların hörüklerini dartırsa ve yaxud dersini yaxşı bilen qız tenbel, pis oxuyan oğlana kömek etmeye çalışırsa, bunları oğlan üçün terbiyesizlik ve qız üçün ne ise qeyri-adi hereket hesab etmek düzgün olmaz. Bu, seksle elaqesi olmayan ve bir-birine olan instinkt cazibesinden emele gelen prosesdir. İnsan tebieti teklik sevmir. Ele buna göre de heb kiçik yaşlarından başlayaraq uşaqlar özlerine dost tapmağa ve etraf mühit hadiselerini birlikde aydınlaşdırmağa, derk etmeye çalışırlar. 10-11 yaşlarına qeder uşaqlarda cinsi meselesine maraq, demek olar ki, olmur. Bu dövrde cinsiyyet orqanları az inkişaf edir. Uşaqlar tedricen bezi bioloji meseleleri öz aralarında aydınlaşdırmağa, hekim-xeste oyunu vasitesile Cinsler arasındakı ferqi öyrenmeye çalışırlar. Çox vaxt onlar uşağın haradan meydana gelmesi haqqında uydurma nağıllar danışırlar valideynlerin “hacıleylek getirib”, “mağazadan alınıb” ve s. kimi yalanını ifşa edir ve uşağın yaranması sebebini heqiqete yaxın şekilde (“Ata ananı öpende onun qarnında uşaq emele gelir, sonra onu kesib çıxarırlar”) danışırlar. Cinsi yetişkenlik dövründe uşaqlarda cinse qarşı münasibet deyişir ve onlar daha deqiq meqsed güden hereketler, söhbetler edir, bir-birilerine qarşı mehriban olurlar. Bu dövrde fiziki inkişaf daha süretli getdiyinden, beden çekisine nisbeten süretle boylan artdığından uşaqların boy-buxunlarında qeyri-mütenasiblik meydana çıxır. Yalnız genclik dövründe һәr iki cinsin beden quruluşu öz normal halına çatır. Qızların süd vezileri formalaşır, evvelce qasıq nahiyesinde, sonra qoltuğunda tükler bitir, çanaq genişlenir. Oğlanların inkişafı qızlara nisbeten 1-2 il gec başlayır. Bu zaman sümükler böyüyür, ezeleler inkişaf edir. Xayalar ve cinsiyyet üzvü böyüyür, ses deyişir, bığ yeri terleyir, zerif tük örtüyü ile örtülür. Bedende baş veren bu deyişiklikler, esasen, endokrin sisteminin yaşa uyğun inkişafı ve fealiyyeti ile bağlıdır. Fiziki inkişafın ve bedende baş veren mürekkeb bioloji-fizioloji proseslerin neticesinde qızlarda orta hesabla 13 yaşından birinci aybaşı, oğlanlarda ise 14 yaşından birinci eyakulyasiya (sperma ifrazatı) başlayır. Eger qeyd olunan bu prosesler 1 -2 il tez ve �a gec baş vererse narahatlıq keçirmeye heç bir esas yoxdur. Bu sadece olaraq yeniyetmelerde fizioloji inkişafın bir qeder süretlenmesi ve ya lengimesi ile elaqedar olur. Qeyd etmek lazımdır ki, cinsi yetişkenlik dünyanın müxtelif regionlarında müxtelif yaşlardan başlayır. Meselen, eger iqlimi isti olan Şimali Afrika ölkelerinde qızlarda aybaşı 8-9, bezen 6-7 yaşlarında başlayırsa ve 9-12 yaşlarında ere geden qızlar 10-13 yaşlarında hamile olub normal uşaq doğurlarsa, bunu hemin region üçün qeyri-normal hal hesab etmek olmaz. Bioloji-fizioloji inkişafın xüsusiyyetleri xarici mühit faktorları ile elaqedar olduğu üçün soyuq iqlimli Skandinaviya regionu, Danimarka ölkelerinde (Norveç, İsveç, Finlandiya) qızlarda aybaşı orta hesabla 16-18 yaşlarından başladığından, normal uşaq doğmaq imkanı da ele bu yaşdan başlayaraq yaranır. Bundan elave, hazırkı heyat terzi (informasiya, kino, televiziya, yazılı edebiyyat ve s.) genclerin evvelki nesillere nisbeten daha tez (1-2 il) cinsi yetkinleşmesine sebeb olur. Bu gün akselerasiya cinsi yetkinlikden elave boyun, beden çekisinin ve s. deyişmesine sebeb olmuşdur ki, bu da qeyd olunmuş heyat terzi, iqlimin bütün ��r küresinde deyişmesi, heyat aktivliyinin artması, qidalanma xarakterinin deyişmesi ile izah olunur. Lakin yetişkenliyin tez başlaması heç de cinsi elaqenin de tez olması demek deyildir. Burada ehalinin savadlılıq ve medeni seviyyesi esas rol oynayır. Oğlanlar cinsi elaqeye qızlara nisbeten tez başlayırlar. Birinci eyakulyasiyadan başlayaraq yeniyetmelerin 90%-i sistematik şekilde onanizmle meşğul olurlar ve ekseriyyet yalnız cinsi elaqeye başladıqdan sonra ondan az istifade edir ve ya tamamile imtina edirler. Qızlarda sevgi hissi daha derin, daha poetik şekilde olur. Әgәr oğlanların ekseriyyeti qızlarla dostluğu cinsi elaqe üçün başlanğıc hesab edirlerse, qızlar xoşlarına gelen oğlanla dostluğu, ilk növbede ve esasen, gelecek ailenin temeli hesab edir ve onun möhkemlenmesi üçün var qüvve ile çalışırlar. Eker bu işde oğlan qızdan daha tecrübelidirse, meselenin exlaq ve vicdan ceheti onu maraqlandırmırsa, o, qızın tecrübesizliyinden istifade edir ve sonra bu “sevgi” oyununu başqa bir tecrübesiz qızla başlayır. Bele veziyyet heyatın ilk günlerinden qızlarda kişilere ve heyatın әn gözel hediyyelerinden biri olan sevgiye, mehebbete qarşı inamsızlıq hissi yaradır. Qızlar da yalnız sevdiyi bir adamla möhkem cinsi elaqe «etmeyi arzusu olur. Amma çox vaxt onlar bu isteyi gizledirler. Geniş yayılmış ve her iki cins terefinden genc yaşlarında tetbiq olunan onanizm masturbasiya cinsi fealiyyet formasıdır. Tedqiqatçıların ekseriyyeti genclik onanizmini orqanizm üçün ne fiziki ve ne de psixoloji cehetden zererli bir hal hesab etmirler. Bu yalnız cinsi elaqeni müveqqeti evez edib orqanizmi gerginlikden azad eden bir akt hesab oluna biler. Nesihetle, qorxu ve ceza ile onun qarşısını almaq cehdleri, adeten netice vermir. Uşaq ve yeniyetmelerin cinsi inkişafı ile elaqedar olan meseleler ceza ve qadağanlarla deyil, bioloji ve ictimai amillerin qarşılıqlı elaqesini daha deqiq tesevvür , etmekle hell oluna biler.