Haqqinda.az

Yetkinlik Dövrü

Ümumiyyətlə bu dövrdə gənclərdə fiziki olaraq dəyişikliklər müşahidə edilir. Boyları uzanır, kiloları artır, cinsi orqanlarda dəyişikliklər olur. Üzdə sızanaq meydana gəlir. Gənclər cinsəlliyi kəşf etməyə başlayırlar. Ancaq yetkinlər dünyasına addım atmağa hazırlanan gəncdə fiziki inkişaf olsa belə, ruhi inkişaf eyni nisbətdə olmadığı üçün bir uyğunlaşmazlıq meydana gəlir. Ruhi təchizatları fiziki inkişaflarıyla mütənasib olmadığı üçün bir daxili qarşıdurma yaşanır.
Bu Dövrdə Gənclər Psixoloji Olaraq Necə Təsirlənir?

Yetkinlik dövründə gənc özünü tək hiss edər və bədənindəki, ruhi dünyasındakı dəyişikliklərdən qorxar. Cinsi mənada fərqliliklər yaşar və hiss etdiyi bu qarışıqlığı dilə gətirməkdə çətinlik çəkər. Yaşadığı bu həssas dövrə ailəsini qatmaqda çətinlik çəkər. İçində olduğu hər şeyi rədd edən bir tutuma girə bilər. Bu da onun fiziki və ruhi quruluşunu blok edəcək.

Bu dövrdə bir çox ailənin uşaqlarının birdən-birə yetkin olmalarını asan qəbul edə bilmədiklərini müşahidə edirəm. Ana atalar məktəbdəki tapşırıqlara, yoldaş seçkisinə, gələcəklə əlaqədar planlara çox müdaxilə edə bilirlər. Gənclərlə etdiyimiz psikoterapilərdə bir çoxundan “yoldaşlarıma, atama çox şey izah edə bilərəm. Amma mənim həqiqətən kim olduğumu, içimdən həqiqətən nələr keçdiyini əsla söyləyib izah edə bilmərəm” sözlərini eşidirik. Bu sözlərdə yetkinlər dünyasına çox əhəmiyyətli mesajlar var.

Gənclər üçün bu dövrdə məktəb, yoldaşlar və valideynlər çox əhəmiyyət qazanır. Gənc, fərqli olma, özünü ağıllı hiss etməmə duyğusu, özünün və ailənin gözləmələrinə ayaq uydura bilməmə duyğularıyla mübarizə edir. Yetişməkdə olan gənclər üçün öz bədənləri çox əhəmiyyətli bir problem təşkil edir. Necə göründüklərinə inanılmaz dərəcədə əhəmiyyət verirlər. Təbii bunda yetkinlik dövrü qədər və medianın qadın-kişi anlayışıyla əlaqədar meydana gətirdiyi prototiplər də çox təsirli olur. Ailələr də cinsəlliklə əlaqədar mədəniyyətləri məhdud olduğu üçün gənclərə çox çox köməkçi ola bilmirlər. Ölkəmizdəki təhsil sisteminin tək müvəffəqiyyəti hədəfləməsi gəncin ruhi və bədənsəl inkişafını ön plana almaması bütün yükü ailənin çiyinlərinə yıxır.

Bir çox gənc erkən yaşlarda iş axtarışa başlayır. Müstəqilliyi üçün qərarlar almaq istəyir. Ancaq müstəqil olmaq üçün atdıqları addımlar yetkinlər dünyasında lazımlı maraqı tapa bilməyib ciddiyə alınmır, ya da rədd edilib geri çevrilir.

Ailələrə Təkliflər?

Ana atalar yetkinlik dövründəki gəncləri ciddi qəbul edib dinləsinlər. Onların fikirlərinə, duyğularına əhəmiyyət verib sevgi və dəstəklərini heç əskik etməsinlər. Bu dövrdə gəncin ana və atası ilə əlaqəsindəki dil çox əhəmiyyətlidir. Məsələn yeni yetişən bir gənc qıza atasının yanaşması fərqli tip nəticələndirər gətirəcək. “Sənin belə qısa geyinib nisbəti buranı göstərməyini istəmirəm” yerinə “Sənin təhlükəsizliyin baxımından narahatım. Səni çöldəki bilinməyən bu dünyada itirməkdən qorxuram. Buna görə diqqətli olmağını istəyirəm” demək daha dürüst və sağlam bir mesaj olacaq. Əgər bütün səylərə baxmayaraq, problemlər həll edilə bilmirsə, gənc özünü xarici dünyaya bağlamışsa, şübhəsiz bir uşaq gənc psikoterapistinə müraciət etmələrini təklif edirəm. Son dərəcə müasir, gəncin sahib olduğu potensiala istiqamətli texnikaların ön planda tutulduğu müalicə üsuluyla bu sancılı dövr qısa müddətdə sovuşdurula bilər. Gəncə özünə inamı qazandırıla bilər. Yetkinlər dünyası və onun gözləmələriylə başa çıxabiliəcək ünsiyyət modelləri və təchizatını qazanması təmin edilə bilər. Beləliklə bu kritik dövr psikoterapi köməyiylə gəncə və ailəyə ziyan vermədən sovuşdurula bilər.

Yetkinlik Problemlərini Aşmaq Üçün Nələr Etməli?

Ailələr bu dövrdə cinsəlliklə əlaqədar mövzuları uşaqlarıyla danışmaqda çətinlik çəkirlər. Çünki ana- atalar əvvəldən götürdükləri dayatmacı qəlibçi modeli daşıyırlar. Bu mövzuda danışacaq mədəniyyətləri məhduddur. Amma bir tərəfdən də media bir çox dəyər mühakiməsini sorğulayır, hər şey sürətlə dəyişir. Ailə buna ayaq uydura bilmədiyi üçün gənc ailəsini də sorğulamağa başlayır. Dövrlər arası böhran yaşanır. Gənclərin bu dövrdə yetkinlər dünyasının hakimiyyətini rədd etdiyini unutmamız lazımdır. Buna görə ailələrə problemlərin aşılması üçün gənclərin dünyasına enən bir yoldaşlıq etmə, paylaşma təklif edirəm. Analar qızlarıyla, atalar da oğullarıyla problemləri paylaşa bilər. Məsələn cinsəlliklə əlaqədar yaşanan problemlərlə əlaqədar özünün də yetkinlik dövründən keçdiyini, bənzər problemləri yaşadığını izah edə bilər, özünü necə hissetdiyini, hansı problemləri yaşadığını soruşa bilər, dinləyə bilərlər. Amma təlimçi, dayatmacı bir mövqelə yaxınlaşmamaları lazımdır.

Yetkinlik dövründə məktəb, ailə və uşaq üçbucağının əlaqələri yaxşıdırsa problemlər ən aza enir. Bu dövrdə məktəblərdə də yaş qruplarına istiqamətli ortaq qrup fəaliyyətləri yaradılmalı. Gənclər problemlərini paylaşmalı, içlərindəki səsi gizli tutaraq özlərini blok etdiklərini unutmamalılar. Ailələr gənclərə çətinlik çəldikləri mövzuları izah edəcək bir ünsiyyət forması meydana gətirməli. Mən yetişməkdə olan gənclərin onları qəbul edib verdiyi yerin kənarında daha geniş bucaqlı və ağıllı olduqlarını görürəm. Etdiyimiz müalicə işlərində onların yetkinlər dünyasındakı qalıb və düşüncələri çox ciddi qəbul etdiklərini müşahidə edirəm. Buna görə bir çoxu cəmiyyətdən və ailələrindən götürdükləri səhv istiqamətləndirmələr və mesajlar üzündən etibarsızlığa itələnilib yetkinlik dövrünün müsbət istiqamətlərini yaşamır, özünü əhəmiyyətsiz görür. “Mənim gələcəyim nə olacaq?” sualı gənclərin zehinini çox narahat edir. Bu da onları qorxulu, özünə inamı olmayan müstəqil davranmağı öyrənə bilməyən, depresif bir mövqeyə sürüyür..