Haqqinda.az

Xürrəm Sultan (əsl adı Aleksandra Anastasiya Lisovska, Avropada tanınan adı Roksolana, ərəb ölkələrində Karima, d. 1500-1506 — 18 aprel 1558) — Osmanlı dövlətinin 10-cu padşahı Sultan Süleyman Qanuninin həyat yoldaşı və sultan II Səlimin anasıdır.Xürrəm Sultanın iki oğlu Şahzadə Abdullah uşaq, Mehmet isə gənc ikən vəfat etmişdilər.Osmanlı sultanı ilə nikahla evlənmiş ilk Avropalı qadındır.Mündəricat
1 Adı
2 Həyatı
3 Vəfatı
4 Hürrem Sultan'ın Yəhudiliyi
5 Qalereya
6 Haqqında yaradılmış əsərlər
7 Həmçinin bax
8 Xarici keçidlər


Adı

XVI əsr mənbələrində onun qızlıq adı haqqında etibarlı məlumat yoxdur, lakin sonrakı dövrlərdə, yəni XIX əsr Ukrayna mənbələrində adı "Anastasiya" (Nastya), polyak mənbələrində isə "Aleksandra Lisovska" olaraq verilir. Əsasən Xürrəm Sultan və ya Xürrəm "balsaq" Sultan olaraq bilinir. Avropa dillərində Roksolana, Rokselane, Rozza, Ruziak, türk dilində Xürrəm (fars. خرم – "şən insan"), ərəb dilində isə Karima (ərəb. كريمة‎ – "kübar insan") olaraq istifadə edilib. "Roksolana" onun Ukraynadan gəlmə (dövrümüzdə – Ruslana) ləqəbidir.

Həyatı

XVI-XVII əsr mənbələrinə görə Xürrəm ukraynalı pravoslav keşişinin qızıdır. O, keçmiş Polşa Krallığının bir hissəsi olan indiki Qərbi Ukraynanın Lvov şəhərindən 68 km cənub-şərqdə yerləşən Roqatin şəhərində dünyaya gəlib. 1520-ci illərdə o, Krım tatarları tərəfindən qaçırılaraq əvvəlcə qul ticarəti mərkəzi olan Krım şəhəri Kaffaya gətirilmiş, buradan isə İstanbula aparılmış və Sultan I Süleymanın hərəminə daxil edilmişdir.

Ukraynada Roksolananın heykəli

Vəfatı

Xürrəm Sultan 18 aprel 1558-ci ildə vəfat etmişdir. O, Süleymaniyyə məscidindəki, Cənnət bağı rəsmini əks etdirən, incə İznik kirəmitindən tikilmiş türbədə dəfn olunmuşdur. Onun türbəsi Süleymanın türbəsiylə bitişikdir.

Hürrem Sultan'ın Yəhudiliyi

Tarixçilərə görə Hürrem Sultan (Roxolena) Ukrayna sərhədləri içərisində olan Rohatyn şəhərində doğulmuş Lehistanlı yəhudi bir ailənin qızıdır. Tarixçilərin bu kimi düşüncələrinin olmasının səbəbi bəzi məlumatlara baxılaraq anlamlandırılabilir:


1) Osmanlı haremindeki qadınlar Heremden çölə çıxa bilmədikləri üçün xarici dünya ilə əlaqələrini təmin etmək üçün bir yola girişdilər. Xarici dünyayla qurduğu əlaqələrini görevlendirdikleri bəzi qadınlar vasitəsilə davam etdirdilər. Bu qadınlara kirayə adı verilərdi. Hürrem Sultan 'dan başlayaraq imperiyanın sonuna qədər Yəhudi icarə istifadə edildi. Hürrem Sultanın kirayəsi Yəhudi bir qadın olan Ester Handali və ya digər adıyla Ester Kira (ö. 1590) 'idi. Ester Kira, Əvvəl Hürrem Sultanın, sonra II. Səlim 'in həyat yoldaşı Nurbanu Sultan və III. Murad 'ın həyat yoldaşı Safiye Sultanın sirdaşı və katiblik vəzifəsini etdi. Venesiya elçiliyi vəzifəsində tapıldı. Sarayda böyük bir gücə sahib idi. Ester Kira və ya türklərin çağırdığı şəkli ilə Albalı, İspaniya 'dan Osmanlıya sığınan bir ailənin qızı idi. Ester, əri Eliya Handali və uşaqlarıyla İstanbulda yaşayan zəngin bir Yəhudi qadın idi. Ester Handali və əri Eliya Handali Osmanlı haremindeki qadınlara ləl-cəvahirat, kosmetik və bahalı geyəcəklər təmin etmək vəzifəsini üstlenmişlerdi. Ərinin ani ölümündən sonra Ester bu vəzifəni tək başına icra etdi.

2) Hürrem Sultanın kürəkəni olan Rüstəm Paşa 'nın qardaşı Admiral Sinan Paşa' nın Yəhudi əsilli olduğunu, Türkiyə Yəhudi Cemaati'nin qəzeti Şalom'da belə izah edilməkdədir: "Qanuninin amirallerinden olan Sinan Paşa, orta əsrlər qaynaqlarına "The Great Jew" (Ulu-Böyük Yəhudi) olaraq adlandırılar. Açıq dənizlərə yelkən açdığında Osmanlılar tərəfindən Süleymanın Möhürü adı verilən Davud ulduzu olan bayrağı gəmisinin gönderine çəkərdi. " (Şalom Qəzeti-Melih namərdə, Tarixə İz Bırakan Yəhudi Piratlar, 16 Dekabr 2009)

Bundan başqa, Sinan Paşa İspan arxivlərində də İzmir doğulan bir Yəhudi olaraq keçməkdədir. Az qala bütün İspan arxivində Sinan Paşa (Judio Sinan) Yəhudi Sinan adıyla keçir. Sinan Paşa, Memar Sinan tərəfindən inşa edilmiş olan Üsküdardakı Mihrimah Sultan Məscidi 'nə basdırıldığı bildirilən bu Sinan Paşa, yenə Yəhudi qaynaqlarında isə öldükdən sonra Albaniyada bir Yəhudi qəbiristanlığına basdırıldığı vurğulayır.

Bütün bunlara baxılacaq olsa; Sinan Paşa Damat Rüstəm Paşa ilə qardaş və Sinan Paşa yəhudi olduğu üçün, Rüstəm Paşa da yəhudidir deyilə bilər. Hürrem Sultan, qızı Mihrimah Sultan 'ı Damat Rüstəm Paşa ilə evləndirərək bir Yəhudi evliliyi reallaşdırmağı məqsəd qoymuşdur.

Qeyd: Nə əcaibdir ki Sinan Paşa öldüyündə özünün 2 qızı və 1 oğlu olmasına baxmayaraq; qəribə bir qərarla sərvətini qardaşı Rüstəmi arvadına, yəni baldızı Mihrimah Sultana buraxmışdır.

3) Hürrem Sultan, oğlu II. Səlimin Nurbanu Sultan ilə evləndirmişdir. Nurbanu Sultan (Geneviève Rachel və ya Olivia Venier-Baffo), İspaniyadan sürgün göndərilən bir Yəhudi ailənin qızıdır. Kimi qaynaqlar onun Venedikli olduğunu bildirməkdə isə də bu doğru deyil. İkinci və üçüncü maddələrdən də aydın olacağı üzrə, Hürrem'in iki uşağı (Mihrimah Sultan və II. Səlim) da evliliklərində həmişə Tora 'nın əmrlərinə tabe Yəhudi qanunlarına görə evlilik etmişlər.

Qeyd: Tora inancına görə; Yəhudi bir anadan doğan uşaq hər nə olursa olsun Yəhudi sayılır. Əgər ana Yəhudi deyil isə uşaq "xarab" deyə adlandırılar və əsla Yəhudi olaraq qəbul görməz.Xürrəm Sultan (əsl adı Aleksandra Anastasiya Lisovska, Avropada tanınan adı Roksolana, ərəb ölkələrində Karima, d. 1500-1506 — 18 aprel 1558) — Osmanlı dövlətinin 10-cu padşahı Sultan Süleyman Qanuninin həyat yoldaşı və sultan II Səlimin anasıdır.Xürrəm Sultanın iki oğlu Şahzadə Abdullah uşaq, Mehmet isə gənc ikən vəfat etmişdilər.Osmanlı sultanı ilə nikahla evlənmiş ilk Avropalı qadındır.Mündəricat
1 Adı
2 Həyatı
3 Vəfatı
4 Hürrem Sultan'ın Yəhudiliyi
5 Qalereya
6 Haqqında yaradılmış əsərlər
7 Həmçinin bax
8 Xarici keçidlər


Adı

XVI əsr mənbələrində onun qızlıq adı haqqında etibarlı məlumat yoxdur, lakin sonrakı dövrlərdə, yəni XIX əsr Ukrayna mənbələrində adı "Anastasiya" (Nastya), polyak mənbələrində isə "Aleksandra Lisovska" olaraq verilir. Əsasən Xürrəm Sultan və ya Xürrəm "balsaq" Sultan olaraq bilinir. Avropa dillərində Roksolana, Rokselane, Rozza, Ruziak, türk dilində Xürrəm (fars. خرم – "şən insan"), ərəb dilində isə Karima (ərəb. كريمة‎ – "kübar insan") olaraq istifadə edilib. "Roksolana" onun Ukraynadan gəlmə (dövrümüzdə – Ruslana) ləqəbidir.

Həyatı

XVI-XVII əsr mənbələrinə görə Xürrəm ukraynalı pravoslav keşişinin qızıdır. O, keçmiş Polşa Krallığının bir hissəsi olan indiki Qərbi Ukraynanın Lvov şəhərindən 68 km cənub-şərqdə yerləşən Roqatin şəhərində dünyaya gəlib. 1520-ci illərdə o, Krım tatarları tərəfindən qaçırılaraq əvvəlcə qul ticarəti mərkəzi olan Krım şəhəri Kaffaya gətirilmiş, buradan isə İstanbula aparılmış və Sultan I Süleymanın hərəminə daxil edilmişdir.

Ukraynada Roksolananın heykəli

Vəfatı

Xürrəm Sultan 18 aprel 1558-ci ildə vəfat etmişdir. O, Süleymaniyyə məscidindəki, Cənnət bağı rəsmini əks etdirən, incə İznik kirəmitindən tikilmiş türbədə dəfn olunmuşdur. Onun türbəsi Süleymanın türbəsiylə bitişikdir.

Hürrem Sultan'ın Yəhudiliyi

Tarixçilərə görə Hürrem Sultan (Roxolena) Ukrayna sərhədləri içərisində olan Rohatyn şəhərində doğulmuş Lehistanlı yəhudi bir ailənin qızıdır. Tarixçilərin bu kimi düşüncələrinin olmasının səbəbi bəzi məlumatlara baxılaraq anlamlandırılabilir:


1) Osmanlı haremindeki qadınlar Heremden çölə çıxa bilmədikləri üçün xarici dünya ilə əlaqələrini təmin etmək üçün bir yola girişdilər. Xarici dünyayla qurduğu əlaqələrini görevlendirdikleri bəzi qadınlar vasitəsilə davam etdirdilər. Bu qadınlara kirayə adı verilərdi. Hürrem Sultan 'dan başlayaraq imperiyanın sonuna qədər Yəhudi icarə istifadə edildi. Hürrem Sultanın kirayəsi Yəhudi bir qadın olan Ester Handali və ya digər adıyla Ester Kira (ö. 1590) 'idi. Ester Kira, Əvvəl Hürrem Sultanın, sonra II. Səlim 'in həyat yoldaşı Nurbanu Sultan və III. Murad 'ın həyat yoldaşı Safiye Sultanın sirdaşı və katiblik vəzifəsini etdi. Venesiya elçiliyi vəzifəsində tapıldı. Sarayda böyük bir gücə sahib idi. Ester Kira və ya türklərin çağırdığı şəkli ilə Albalı, İspaniya 'dan Osmanlıya sığınan bir ailənin qızı idi. Ester, əri Eliya Handali və uşaqlarıyla İstanbulda yaşayan zəngin bir Yəhudi qadın idi. Ester Handali və əri Eliya Handali Osmanlı haremindeki qadınlara ləl-cəvahirat, kosmetik və bahalı geyəcəklər təmin etmək vəzifəsini üstlenmişlerdi. Ərinin ani ölümündən sonra Ester bu vəzifəni tək başına icra etdi.

2) Hürrem Sultanın kürəkəni olan Rüstəm Paşa 'nın qardaşı Admiral Sinan Paşa' nın Yəhudi əsilli olduğunu, Türkiyə Yəhudi Cemaati'nin qəzeti Şalom'da belə izah edilməkdədir: "Qanuninin amirallerinden olan Sinan Paşa, orta əsrlər qaynaqlarına "The Great Jew" (Ulu-Böyük Yəhudi) olaraq adlandırılar. Açıq dənizlərə yelkən açdığında Osmanlılar tərəfindən Süleymanın Möhürü adı verilən Davud ulduzu olan bayrağı gəmisinin gönderine çəkərdi. " (Şalom Qəzeti-Melih namərdə, Tarixə İz Bırakan Yəhudi Piratlar, 16 Dekabr 2009)

Bundan başqa, Sinan Paşa İspan arxivlərində də İzmir doğulan bir Yəhudi olaraq keçməkdədir. Az qala bütün İspan arxivində Sinan Paşa (Judio Sinan) Yəhudi Sinan adıyla keçir. Sinan Paşa, Memar Sinan tərəfindən inşa edilmiş olan Üsküdardakı Mihrimah Sultan Məscidi 'nə basdırıldığı bildirilən bu Sinan Paşa, yenə Yəhudi qaynaqlarında isə öldükdən sonra Albaniyada bir Yəhudi qəbiristanlığına basdırıldığı vurğulayır.

Bütün bunlara baxılacaq olsa; Sinan Paşa Damat Rüstəm Paşa ilə qardaş və Sinan Paşa yəhudi olduğu üçün, Rüstəm Paşa da yəhudidir deyilə bilər. Hürrem Sultan, qızı Mihrimah Sultan 'ı Damat Rüstəm Paşa ilə evləndirərək bir Yəhudi evliliyi reallaşdırmağı məqsəd qoymuşdur.

Qeyd: Nə əcaibdir ki Sinan Paşa öldüyündə özünün 2 qızı və 1 oğlu olmasına baxmayaraq; qəribə bir qərarla sərvətini qardaşı Rüstəmi arvadına, yəni baldızı Mihrimah Sultana buraxmışdır.

3) Hürrem Sultan, oğlu II. Səlimin Nurbanu Sultan ilə evləndirmişdir. Nurbanu Sultan (Geneviève Rachel və ya Olivia Venier-Baffo), İspaniyadan sürgün göndərilən bir Yəhudi ailənin qızıdır. Kimi qaynaqlar onun Venedikli olduğunu bildirməkdə isə də bu doğru deyil. İkinci və üçüncü maddələrdən də aydın olacağı üzrə, Hürrem'in iki uşağı (Mihrimah Sultan və II. Səlim) da evliliklərində həmişə Tora 'nın əmrlərinə tabe Yəhudi qanunlarına görə evlilik etmişlər.

Qeyd: Tora inancına görə; Yəhudi bir anadan doğan uşaq hər nə olursa olsun Yəhudi sayılır. Əgər ana Yəhudi deyil isə uşaq "xarab" deyə adlandırılar və əsla Yəhudi olaraq qəbul görməz.