Haqqinda.az

Həsənqulunun evi. İsgəndərin otağı. Küncdə dəmir çarpayı, qabağında bir miz, üstündə 2-3 kitab, 2 stul. Müəllim Cəlala dərs deyir.

Cəlal: (qabağında kitab, duruxa- duruxa oxuyur) Moy neym Cəlal.

Mirzə Hüseyn: (ucadan) Moy yox, ay tupoy, moy yox!

Moy uruscadı. Urus çezdi ey, day urus yoxdu. Leninlə qurtardıq. İndi day pulun üstə Leninin şəkli yoxdu ey, Vaşinqtonun şəkli var. İndi amerikalı var, indi ingilis var, Çörçill, Elton Con, qandın? May! May!

Cəlal: Qandım müəllim, qandım. May!

Mirzə Hüseyn: Di bir də oxu.

Cəlal: May nəyim

Mirzə Hüseyn: Nəyim nədi, ə? Yox bir bəyim! Neym! Neym! Oxu!

Cəlal: May neym iz Cəlal.

Mirzə Hüseyn: Ay maşallah

(Bu vaxt bir nəfər girir içəri, tövşüyə-tövşüyə.)

Kişi: Həsənqulu evdədi?

Cəlal: Atam gedib Bərdə bazarına.

(Kişi çıxıb gedir, müəllim əsəbiləşir.)

Mirzə Hüseyn: Ədəbsiz, ədəbsizin biri ədəbsiz! Allahın bir salamını da vermədi, çox vacib imiş. Harda qaldıq.

Cəlal: Moy nəyim Cəlal.

Mirzə Hüseyn: Ay tupoy, sənə indicə dedim axı, moy yox, moy uruscadı. May! Nəyim yox, neym!

Cəlal: May neym iz Cəlal.

(Bu vaxt İsgəndər girir içəri, "Vartan, Vartan" deyə bir iti də içəri gətirir).

Cəlal: Qağa, sən Allah, iti içəri gətirmə, iyrənirəm. Vallah, atam bilsə səni şülüyəcək. Qoy dərsimi oxuyum.

(İsgəndər iti buraxır, papağın atır bir tərəfə, yayxınır çarpayıya, bir siqaret çıxarır)

Mirzə Hüseyn: (İsgəndərə) İsgəndər bəy...

İsgəndər: Ə, day mən müəllim deyiləm, məni zavuç qoydular. (Gülür)

Mirzə Hüseyn: (Başını bulayır) Yaxşı, ol zavuç. (Amma yenə deyir) İsgəndər müəllim, yaxşı oldu gəldin. Xahiş edirəm bu Cəlala başa sal ki, dərsini oxusun.

İsgəndər: Baş üstə, baş üstə. Amma mənim sözümə qulaq asan kimdi. Odur ey, Allahın Vartanı da sözümə baxmır. Nə qədər elədim içəri girmədi. Ha... ha... ha...

Mirzə Hüseyn: Yox, elə buyurma. Sən böyüksən. Cəlal da ağıllı oğlandı. Sənin sözünə baxar. Bu qədər zəhməti ki onun yolunda mən çəkirəm, atası çəkir, gərək o da elə edə ki, zəhmətimiz bada getməyə. Məgər Cəlal görmür ki, ingilis dilini bilməyən bir qəpiyə dəyməz. Adam ki, ingilis dilini bilmədi, onun nə xətri olar, nə də qədir-qiyməti. İnsan elm sahibi olmalıdı.
İsgəndər: Deyirsən yəni Cəlal televizora baxmır, qəzet-jurnal oxumur? Görmür ki, nə elmin bir qəpiklik hörməti var, nə də alimin bir qəpiklik qiyməti. O kəsin ki elmi var, onun mənim kimi hörməti yoxdu. O kəsin ki Əli bəy-müəllim kimi hörməti var, onun da elmi yoxdu. Cəlal bilmir ki, professor əlində üç-dörd kilo soğan, kartof, yarım kilo ət dayanacaqda avtobus gözləyir, əynində də geyilməkdən dakrona dönmüş kostyum, amma qulağısırğalı gədələr mersedeslərdə ötür. Allah qoysa, qaqama bir mikrafon alacam, anamın da bir sırğasını qulağına taxıb aparacam Bakıya ulduz yarışına. Bəlkə bu Çadır şəhərindən canı qurtara. Ha... ha... ha...g
Mirzə Hüseyn: Cəlal, İsgəndər müəllim zarafat eləyir. Ulduz yarışı nədi? Sən ingilis dilin öyrən. Odur ey, Əli bəy- müəllim on-on beş kəlmə ingiliscə bilir, o boyda qaçqınkomda o boyda vəzifədə işləyir, bəy balası kimi yaşayır.

Cəlal: Müəllim, fikir vermə, qağam vurub.

İsgəndər: (gəlir Cəlalın yanına, ağzına üfürür) Mən kefliyəm ə, küçük?! Hanı?

Cəlal: (üz-gözünü turşudur) Qağa, vallah, yenə girdirmə araq içmisən.

İsgəndər: (ucadan gülür) Yalan deyirsən. Araq içməmişəm, konyak içmişəm, özü də "Göygöl".

Mirzə Hüseyn: Cəlal, mən gedirəm. Sənə təzə dərs vermirəm. Bugünkün yaxşı oxumamısan. Yaxşı hazırlaş. İsgəndər müəllim, səndən də çox xahiş edirəm bu uşağı da öz gününə salma.

(Bayaqkı kişi yenə tövşüyə-tövşüyə girir içəri)

Kişi: Həsənqulu evdədi?

Cəlal: Ay əmi, axı bayaq dedim ki, dədəm gedib Bərdə bazarına.

(Kişi gedir, həyətdə it hürür kişinin üstə)

Mirzə Hüseyn: (Öz-özünə) Ədəbsiz oğlu ədəbsiz, yenə salam vermədi, çox vacib imiş.

İsgəndər: (qapıya tərəf gedir) Küş, küş, küş. Ha, ha, ha! Küş, Vartan, küşg Heyvanına şükür, Allah!

Cəlal: Qaqa, vallah dədəm gələndə deyəcəm ki, İsgəndər camaatın üstünə it fısqırdır.

İsgəndər: Qaqa, o it deyil, səndən ağıllıdı.

Mirzə Hüseyn: (Öz-özünə) Yiyəsinə oxşayıb.

İsgəndər: Mən də deyəcəm ki. Cəlal yenə dərsini bilmirdi. Ha, ha, ha! (Gülüb qurtarandan sonra gəlir Cəlalın yanına) Yox, qorxma, demərəm. Mən səni çox istəyirəm. Amma qağayın sözünə baxmamaqda bir az yaxşı eləmirsən. Dədəyin bu bisavad müəllimə verdiyi pula gündə iki dənə Smirnov arağı eləyir. O pulu verərdi mənə. Hər gün iki araq alardım, biri səhər üçün, biri axşam. Özüm sənə dərs deyib adam eliyərdim. Yoxsa, may neym kərtənkələ, may fazə Həsənqulu, may mazə Fatmanisə. Ha... ha... ha... İngilis dilini bilməklə adam olmaq mümkün olsaydı onda elə bütün ingilislər adam olardı da.
Mirzə Hüseyn: Bağışlayın, İsgəndər müəllim. Hərçənd ki, bəndəniz tərəfindən sizə nəsihət vermək ayıbdı. Amma uşaq tayfasına o cür sözləri deməyiniz bir az yaxşı deyil. Siz özünüz o boyda universitet bitirmisiniz, qardaşınıza deməkdən ki, səy elə, elm dalınca get, ingilis dilini öyrən. Başlayırsız ona olmayan sözlər deməyə.

(Bayaqkı kişi yenə gəlir)

Kişi: Həsənqulu evdədi?

İsgəndər: Evdədi, evdədi. O biri otaqda "Aşkı memnu"ya baxır.

Cəlal: Qağam yalan deyir. Əvvəla televizorumuz iki gündü xarab olub. Sənə də bayaq dedim ki, dədəm gedib Bərdə bazarına, qoyun satmağa.

Mirzə Hüseyn: Ay müsəlman, bir Allahın salamını ver, sonra söz soruş da.

Kişi: Əşi, nə salam?! Dünya dağılır, sən də salam hayındasan.

(Kişi gedir, İsgəndər onun dalınca qaçır)

İsgəndər: Məşədi, getmə, dədəm evdədi. Vartan, Vartan...

Mirzə Hüseyn: Yaxşı, xudahafiz, mən getdim. (başını bulaya-bulaya gedir)

İsgəndər: (gülə-gülə müəllimin dalınca) Müəllim, dərsi yarımçıq qoyub hara gedirsən, mən ölüm getmə. Gəl Cəlala ingilis dili öyrət. Oxuyub xarici işlər naziri olsun. Bəlkə Qarabağı qaytardı. (Cəlalın əlindən kitabı alır).

Cəlal: Ver kitabımı.

İsgəndər: Cəhənnəm ol.

(Cəlal qorxub qaçır)

(İsgəndər bir az onun dalınca baxandan sonra gedib oturur çarpayıda, cibindən bir konyak şüşəsi çıxarır, çəkir başına. Sonra kitabı açıb baxır)

İsgəndər: Tanıyıram səni. Mən də səni bir az oxumuşam. On beş il bundan əvvəl. Həmin bu Çadır şəhərində. Mənim də müəllimim mənə elə hey nəsihət verərdi ki, bala, səy elə, dərslərini yaxşı öyrən, get alim ol. Amma bu dılğırların heç birindən eşitmədim ki, desin, bala, oxu adam ol. (yenidən konyakı başına çəkir) Elm bax, buna deyərlər.

Cəlal: (başını qapıdan içəri uzadır) Qağa, vallah dədəm gələndə deyəcəm.

İsgəndər: Cəlal, bilirsən Sokrat nə deyirmiş?

Cəlal: Sokrat kimdi?

İsgəndər: Sokrat bir adam idi. Bu gördüyün Adamlar kimi adam yox ey, bunlar həşəratlardı, əsl adam... Deyirmiş ki, mən dərs oxumamış elə xəyal edirdim ki, dünyada bir zad bilirəm, amma elm oxuyandan sonra yəqin elədim ki, heç zad bilmirəm. Neynirsən oxuyub, onsuz da Sokrat kimi sonra görəcəksən ki, heç zad bilmirsən. İndi məndən qaçırsan, deyirsən ki, kefliyəm. Amma and olsun Qarağacı qəbiristanlığına ki, sən də mənim kimi dərs oxuyub qurtarandan sonra Adamlarla həşəratları bir-birindən ayıracaqsan. Görəcəksən ki, dörd yanın həşəratdı və bu həşəratlarla bacarmırsan, başlayacaqsan qağan kimi butulkanın dibində yatmağa. Ha... ha... ha!

(Həsənqulu çox havalı və ləhləyə-ləhləyə girir içəri)

İsgəndər: Ata, nə xəbər?

Həsənqulu: Deyirlər İtqapan rayonunu qaytarıblar!

İsgəndər: (təəccüblə) Nə deyirlər?

Həsənqulu: Deyirlər İtqapan rayonunu qaytarıblar.

İsgəndər: Day, deynən Qurbanəli bəyin kefidi ki?..

Həsənqulu: Qurbanəli bəy kimdi ə?

İsgəndər: Dədə, mən ölüm, Qurbanəli bəyi, o boyda İtqapan rayonunun icra başçısı Qurbanəli bəyi tanımırsan? (Gülür). Dədə, İtqapanı doğrudan qaytarıblar? Lap padnosda?!

Həsənqulu: Gic-gic danışma ə, nə padnos?

(İsgəndər qəh-qəhə çəkib qaçır eşiyə)

Həsənqulu: Allah sənə lənət eləsin! Bu da bizim oxumuşlarımız. İt oğlu yenə keflidi. Heç kefli olmasa da belə şeylərə inanmaz. Nə Atət-i tanıyır, nə BMT-ni. Əlimdə-ovcumda olanları da satıb-sovub göndərdim oxumağa, bilmirəm hansı cəhənnəmdə dərs oxudu, gör indi nə günə qalıb. Allah mənə lənət eləsin, bir də uşağı kafirlərin yanında dərs oxumağa göndərsəm. Axı deyən gərək San-Marinonu qoyub bunu niyə Leninqrada göndərdin axı? Camaatın uşağı gedib oxuyub biznesmen olur, rəis olur, prokuror olur. Bunu heç qaçqınkomda Allahın yardım paylayan işinə də götürmədilər.
Hacı Heydər müəllim: (tövşüyə-tövşüyə girir içəri) Həsənqulu, Həsənqulu! Deyirlər İtqapanı qaytarıblar.
Həsənqulu: Hə! Hə! Brat hətta mənə məktub da göndərib. Bütün günü Bərdədə mal bazarında olmuşam, amma belə bir şey eşitmədim. Heç televizorda da deməyiblər. Görünür belə məsləhətdi.

Hacı Heydər müəllim: Atət-in qüdrətindən heç bir şey uzaq deyil, ermənilər öz başlarına İtqapanı qaytarmazlar ki!

İsgəndər: (başını qapıdan içəri uzadır) Dədə, mən ölüm, Martunini də üstündə cehiz verməyiblər ki?!

Həsənqulu: Cəhənnəm ol!

Hacı Kərim: (tövşüyə-tövşüyə girir içəri) Həsənqulu, deyirlər İtqapanı qaytarıblar?!

Həsənqulu: Bəli, elədir, hacı! Əyləş.

Hacı Kazım: (tövşüyə-tövşüyə girir içəri) Həsənqulu, Həsənqulu, deyirlər İtqapanı qaytarıblar?

Həsənqulu: Bəli, hacı, elədir, doğrudur.

(Məşədi Oruc və onun dalınca bir dəstə adam tövşüyə-tövşüyə girirlər içəri)

Məşədi Oruc: (bir əlində kağız, hər iki əlini göyə qalxızıb) Min şükürlər olsun sənin kəramətinə, Atət. Sənin kəramətinə inanmayan kafirdir. Budur ey, Bratın məktubu. Həsənqulu, al ver Məşədi Oruc oxusun, camaat eşitsin, yoxsa heç kim inanmır.

Məşədi Oruc: (Yenə hər iki əlini göyə qalxızıb başlayır ağlamağa, pencəyinin qolu ilə gözünün yaşını silir, başlayır oxumağa) "Ey mənim əziz və mehriban qardaşım Həsənqulu!..

Həsənqulu: Can Həsənqulu...

Məşədi Oruc: Bu məktub sənə çatan kimi əvvəlcə camaatı yığ başına, müjdə ver. Ondan sonra bacım Fatmanisəni mən əvəzdən öp. De ki, qardaşın Brat Rafaello deyil ki, rüşvət alıb sözünü tutmaya!

Sonra oğlun İsgəndəri bas bağrına, de ki, tezliklə Brat əmin sənə öz şəhərinizdə viski içirəcək, özü də Şotland viskisi. Ey mənim əziz və mehriban qardaşım Həsənqulu! Ola bilər ki, İtqapanın qaytarılması xəbəri sənə və bir para qəlbiqara müxalif Adamlara təəccüblü görsənə. Min lənət olsun o kəslərə ki, Atət-in qüdrətinə şəkk gətirirlər.

Adamlar: (hamı birdən) Min lənət!