Haqqinda.az

Azərbaycan xalqının tarixinə Qanlı Yanvar faciəsi kimi daxil olmuş 1990-cı il 20 Yanvar hadisələrindən iyirmi iki il keçir. Keçmiş sovet dövlətinin hərb maşınının həmin gün Azərbaycan xalqına qarşı həyata keçirdiyi vəhşi terror aktı insanlığa qarşı törədilmiş ən ağır cinayətlərdən biri kimi bəşər tarixində qara səhifə olaraq qalacaqdır. Milli azadlığı, ölkəsinin ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəyə qalxmış dinc əhaliyə divan tutulması, kütləvi terror nəticəsində yüzlərlə günahsız insanın qətlə yetirilməsi və yaralanması totalitar sovet rejiminin süqutu ərəfəsində onun cinayətkar mahiyyətini bütün dünyaya bir daha nümayiş etdirdi.

Sovet Ordusunun böyük kontingentinin, xüsusi təyinatlı bölmələrin və daxili qoşunların Bakıya yeridilməsi xüsusi qəddarlıq və görünməmiş vəhşiliklə müşayiət edildi. Kommunist diktaturası Çexoslovakiyaya, Macarıstana, Əfqanıstana qarşı həyata keçirdiyi hərbi müdaxiləni hətta o zamankı Sovet İttifaqının müttəfiq respublikalarından biri olan Azərbaycanda da təkrarlamaqdan çəkinmədi. Həmin vaxt Azərbaycan qonşu Ermənistanın da təcavüzünə məruz qalmışdı. Belə bir şəraitdə sovet rəhbərliyi nəinki münaqişənin qarşısını almaq üçün qəti tədbirlər görməmiş, əksinə, Azərbaycana yeridilən ordu hissələrinin tərkibinə Stavropol, Krasnodar və Rostovdan səfərbərliyə alınan erməni əsgər və zabitləri, sovet hərbi hissələrində xidmət edən ermənilər, hətta erməni kursantlar da daxil edilmişdi.

Bakıya yeridilmiş qoşun kontingentinə, — bəzi məlumata görə, onun sayı 60 min nəfərə çatırdı, — «doyüş tapşırığını» yerinə yetirmək üçün möhkəm psixoloji hazırlıq keçmişdilər ("Şit" təşkilatı müstəqil hərbi ekspertlərinin hesabatından): sizi Bakıya rusları müdafiə etmək üçün gətirmişlər, yerli əhali onları vəhşiçəsinə məhv edir; ekstremistlər Salyan kazarmalarının (Bakıda əsas hərbi qarnizonun yerləşdiyi ərazi) ətrafındakı evlərin damlarında snayperlər yerləşdirmişlər, təkcə bu ərazidə 110 atəş nöqtəsi var; binalar, mənzillər Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin yaraqlıları ilə doludur, onlar sizi güclü avtomat-pulemyot atəşinə tutacaqlar.

Mixail Qorbaçov başda olmaqla sovet imperiyasının rəhbərliyi Bakıda «rus və erməni kartından» məharətlə istifadə etdi. Guya Bakıya qoşun onları, hərbi qulluqçuların ailələrini qorumaq, «millətçi ekstremistlər» tərəfindən hakimiyyətin zorakılıqla ələ keçirilməsinin qarşısını almaq üçün yeridilmişdi. Əslində isə bu açıq riyakarlıq, ağ yalan idi. Çünki sovet rəhbərliyinin «dəlilləri» hətta həqiqətə yaxın olsaydı belə, Bakıya təpədən-dırnağadək silahlandırılmış qoşun göndərməyə ehtiyacyox idi. Ona görə ki, həmin vaxt burada daxili qoşunların 11,5 min əsgəri, Müdafiə Nazirliyinə tabe olan Bakı qarnizonunun çoxsaylı hərbi hissələri, hava hücumundan müdafiə qüvvələri var idi. 4-cü ordunun komandanlığı da Bakıda yerləşirdi.

Bütün bunlara baxmayaraq, 1990-cı il yanvarın 19-da Mixail Qorbaçov SSRİ Konstitusiyasının 119-cu, Azərbaycan SSR Konstitusiyasının 71-ci maddələrini kobud şəkildə pozaraq, yanvarın 20-dən Bakıda fövqəladə vəziyyət elan edilməsi haqqında fərman imzaladı. Lakin SSRİ DTK-nın «Alfa» qrupu yanvarın 19-da saat 19.27-də Azərbaycan televiziyasının enerji blokunu partlatdı, respublikada televiziya verilişləri dayandırıldı. Gecə isə qoşun fövqəladə vəziyyət elan edilməsindən xəbərsiz olan şəhərə daxil oldu və əhaliyə divan tutmağa başladı. Qorbaçovun fərmanı qüvvəyə minənədək — yanvarın 20-də saat 00-dək artıq 9 nəfər öldürülmüşdü. Bakıda fövqəladə vəziyyətin elan olunması haqqında məlumat isə əhaliyə yalnız yanvarın 20-də səhər saat 7-də respublika radiosu ilə çatdırıldı. Həmin vaxt öldürülənlərin sayı 100 nəfərə çatmışdı. Halbuki, Qorbaçovun Azərbaycana ezam etdiyi yüksək vəzifəli emissarlar həyasızcasına bəyan edirdilər ki, Bakıda fövqəladə vəziyyət elan olunmayacaqdır. Bax, əli yüzlərlə insanın qanına batmış, sonralar Nobel sülh mükafatı (?!) almış Mixail Qorbaçov başda olmaqla sovet imperiyası rəhbərliyinin rəzil siması bu idi…

Tanklar, zirehli transportyorlar Bakı küçələrində qarşılarına çıxan hər şeyi əzir, hərbçilər hər yanı amansız atəşə tuturdular. İnsanlar nəinki küçələrdə, hətta avtobusda gedərkən, öz mənzillərində oturduqları yerdə güllələrə tuş gəlirdilər. Yaralıları aparmağa gələn «təcili yardım» maşınlarını və tibb işçilərini də atəşə tuturdular. Bir neçə gün ərzində 137 nəfər öldürüldü, 700-dək yaralandı, 800-dən çox adam qanunsuz həbs edildi.

20 yanvar şəhidlərinin siyahısı


Abbasov Sabir Rzaqulu oğlu (1965)
Abbasova Fəridə Nəriman qızı (1952)
Abdullayev Eyyub Mahmud oğlu (1967)
Abdullayev Tarıyel Hacıbala oğlu (1965)
Abdullayev Zahid Abdulla oğlu (1959)
Abduyev Tariyel Oruc oğlu (1949)
Ağahüseynov Agahəsən Yarıq oğlu (1957)
Ağahüseynov Nurəddin Aslan oğlu (1951)
Ağaverdiyev Aslan Əlikram oğlu
Allahverdiyev İlham Əjdər oğlu
Allahverdiyev Ruslan Kamal oğlu (1967)
Allahverdiyeva Fərizə Çoban qızı
Alimov Ramiz Xaris oğlu
Alməmmədov Teymur Yəhya oğlu (1972)
Atakişiyev Bəhruz Tofiq oğlu (1961)
Atakişiyev Şakir Xandaş oğlu
Babayev Fuad Yavər oğlu (1967)
Babayev Rəhim Vaqif oğlu
Babayeva Surəyya Lətif qızı (1913)
Bağırov Baloğlan Həbib oğlu
Bağırov Telman Malik oğlu (1960)
Baxşəliyev Elçin Mirzə oğlu (1965)
Baxşıyev Salman Babaxan oğlu (1949)
Balahüseyn Mirqəzəb oğlu (1929)
Bayramov Sahil Isabala oğlu
Besantina Vera Lvovna (1973)
Bədəlov Rövşən Seyfulla oğlu (1965)
Boqdanov Valeri Zakir oğlu (1958)
Bünyadzadə Ülvi Yusif oğlu (1969)
Cəfərov Əbülfəz Böyükağa oğlu (1964)
Cavanşirov Ilkin Zülqədər oğlu (1933)
Eminov Vəfadar Osman oğlu (1966)
Əbülfət Mircamal Mirsaleh oğlu (1958)
Əbülhəsənov Ilqar Yusif oğlu (1967)
Əzizov Habil Kommunar oğlu (1968)
Ələkbərov Azər Nəsib oğlu
Ələskərov Zaur Rasim oğlu (1969)
Əliyev Bayram Mədəd oğlu (1950)
Əliyev Xəlqan Yusif oğlu (1969)
Əliyev Namiq Kamil oğlu
Əliyev Rüstəm Şahveled oğlu
Əliyev Zəbulla Xeyrulla oğlu (1946)
Əliyev Zahid Bayram oğlu
Əlizadə Faiq
Əhmədov İlqar Hümbət oğlu (1965)
Əsədullayev Asif Kamal oğlu (1954)
Əsgərov Novruz Faiq oğlu (1968)
Əşrəfov Rəhman İsmixan oğlu (1955)
Qarayev İlqar Əli oğlu(1959)
Qasımov Abbas Mammad oglu (1966)
Qasımov Yusif Ibrahim oglu (1948)
Qayıbov Ələsgər Yusif oğlu
Qeybullayev Elçin Suyəddin oğlu (1968)
Qəniyev Mirzə Rzabala oğlu (1958)
Qocamanov Əliyusif Bilal oğlu
Quluyev Səxavət Balay oğlu (1940)
Qurabov Tenghiz Məmməd oğlu (1965)
Hacıyev Mübariz Məhəmməd oğlu (1952)
Həmidov Izzət Atakişi oğlu (1930)
Həsənov Əli Xudaverdi oğlu
Həsənov Mehman Ibrahim oğlu (1964)
Həsənov Müzəffər Qəzənfər oğlu (1939)
Həsənov Sahib Nəsib oğlu (1949)
Həşimov Israfil Ağababa oğlu
Hüseynov Əlimardan Abil oğlu (1962)
Hüseynov Nəriman Vəli oğlu (1975)
Hüseynov Rağib Məmməd oğlu
İbrahimov İbrahim İsmayıl oğlu (1928)
İbrahimov İlqar Rəşid oğlu (1976)
İbrahimov Şöhrət Söhrab oğlu (1965)
İmanov Elçin Beydulla oğlu (1967)
İsayev Müşfiq Ağa Əli oğlu (1968)
İsayev Fəxrəddin Xudu oğlu (1966)
İsayev Rauf Sultanməcid oğlu
İsmayılov Cavad Yunis oğlu
İsmayılov Məmmədəli Novruz oğlu (1946)
İsmayılov Rəşid İslam oğlu
İsmayılov Tofiq Babaxan oğlu (1956)
İsmayılov Yusif Talat oğlu (1958)
İsrailov Ağanəzər Araz oğlu (1960)
Kazımov Əflatun Həşim oğlu (1958)
Kərimov Aleksandr Ramazan oğlu (1970)
Kərimov İlqar İsa oğlu (1962)
Kərimov Oqtay Eyvaz oğlu (1964)
Kərimov Sehran Ağakərim oğlu (1961)
Xanməmmədov Cəbrayıl Hüseynxan oğlu (1939)
Xanmədov Baba Məhəmməd oğlu (1939)
Xaritonov Vladimir Aleksandroviç (1949)
Məmmədov Eldar Zeynal oğlu
Məmmədov İbrahim Behbud oğlu (1961)
Məmmədov İlham İslam oğlu (1951)
Məmmədov Məmməd Yarməmməd oğlu (1959)
Məmmədov Mehman Ağasəf oğlu (1957)
Məmmədov Mirkamal Seyidqurban oğlu (1955)
Məmmədov Mobil Bəşir oğlu (1937)
Məmmədov Rəhim Vəliağa oğlu (1969)
Məmmədov Səxavət Heydər oğlu
Məmmədov Şahin Zahid oğlu (1972)
Məmmədov Vaqif Məmməd oğlu (1960)
Məmmədov Vidadi Üzeyir oğlu (1949)
Məmmədova Larisa Fərman qızı (1976)
Məmmədova Svetlana (1939)
Marxevka Aleksandr Meyerovich Yan (1955)
Mirzəyev Azad Əliheydər oğlu (1961)
Mirzəyev Elçin Hüseynqulu oğlu (1961)
Mirzəyev Vaqif Səməd oğlu (1959)
Mövludov Fuad Fərhad oğlu (1968)
Muxtarov Rasim Mustafa oğlu
Muradov Mehman Əsəd oğlu (1961)
Mürsəgülov İsmayıl Həsən oğlu (1939)
Mustafayev Mahir Vaqif oğlu (1968)
Nəsibov Allahyar İskəndər oğlu
Nəsirov Yanvar Şirəli oğlu (1957)
Nikolayenko Alla Alekseyevna (1972)
Nişenko Andrey Alekseyevich (1972)
Orucov Şəmsəddin Əbülhəsən oğlu
Poladi Saleh Əliqulu oglu (1968)
Rəhmanov İslam Oqtay oğlu (1968)
Rüstəmov Rövşən Məmməd oğlu
Rzayev Azad Allahverdi oğlu
Sadıqov Yusif Allahverdi oğlu (1964)
Səfərov Bafadar Ağamirzə oğlu (1923)
Salahov Şərafəddin Müzəffər oğlu (1963)
Semyonov Aleksandr Vladimirovich (1947)
Şərifov Mürvət Rəhim oğlu (1932)
Süleymanov Əli Yusif oğlu (1956)
Tokarev Vladimir İvanoviç (1953)
Tuktamişev Fərqat Şərifulla oğlu (1958)
Yaqubov Nüsrət İsmayıl oğlu (1958)
Yefimov Boris Vasilyeviç (1945)
Yusupov Oleq Kərim oğlu
Zulalov İsbəndiyar Adil oğlu (1963)

Bu siyahı tam deyi, çünki Qara Yanvar hadisələrində şəhid olanlardan bəzilərinin şəxsiyyətlərini bir sıra səbəblərdən təsbit etmək mümkün olmamışdır..